آیا مردم، در آخرت هم دیگر را می شناسند؟
از آیات مختلف قرآن کریم می توان استفاده کرد که مردم، در آخرت و قیامت هم دیگر را می شناسند و آنهایى که پرونده اعمالشان آلوده به گناه و معصیت است، سعى می کنند از دوستان و آشنایان خود بگریزند و از دید آنها پنهان شوند. خداوند متعال می فرماید: (یوْمَ یفِرُّ الْمَرْءُ مِنْ أَخِیه * وَ أُمِّهِى وَ أَبِیه * وَ صَـحِبَتِهِى وَ بَنِیه)[42]؛ روزى که آدمی از برادر و مادر و پدر، و از همسر و فرزندانش می گریزد.[43] و اهل جهنم به رؤساى خود می گویند: بلکه بر خود شما خوش مباد! این [عذاب]را شما خود براى ما از پیش فراهم آوردید، و چه بد قرارگاهى است![44] و باز می گویند: ما را چه شده است؟ چرا مردانى را که از [زمره]اشرار می شمردیم، نمی بینیم؟[45] از این آیات نیز روشن می شود که جهنمیان هم دیگر را می شناسند[46] و هم دیگر را لعن می کنند. قرآن در این باره می فرماید: (کُلَّمَا دَخَلَتْ أُمَّهٌ لَّعَنَتْ أُخْتَهَا حَتَّى إِذَا ادَّارَکُواْ فِیهَا جَمِیعًا قَالَتْ أُخْرَهُمْ لأُِولَـهُمْ رَبَّنَا هَـؤُلآَءِ أَضَلُّونَا)[47]؛ هر زمان که گروهى وارد [دوزخ]می شوند، گروه دیگر را لعن می کنند، تا همگى با ذلت در آن قرار گیرند. [در این هنگام] گروه پیروان درباره پیشوایان خود می گویند: «خداوندا! اینها بودند که ما را گمراه ساختند.
بهشتیان و مؤمنان نیز در جهان آخرت یکدیگر را می شناسند؛ چنان که خداوند متعال می فرماید: (الاَْخِلاَّءُ یوْمَئِذِم بَعْضُهُمْ لِبَعْض عَدُوٌّ إِلاَّ الْمُتَّقِین)؛[48] دوستان در آن روز دشمن یکدیگرند؛ مگر پرهیزگاران. از این آیه فهمیده می شود که مؤمنان در قیامت، دوستان مؤمن و پرهیزگار خود را ـ که در امور زندگى، راه خیر و صلاح را به آنها نشان داده اند ـ می شناسند و دوستى آنان در جهان آخرت محکم تر می شود.[49] از برخى روایات اسلامی نیز استفاده می شود که: مؤمنان در آن جا (جهان آخرت و روز قیامت) براى یک دیگر استغفار و شفاعت می کنند، در حالى که مشرکان به لعن کردن یک دیگر مشغولند.[50]
آیات 21 طور؛ 44 صافات و 23 رعد نیز آشکارا بیان می کند که مومنان در آخرت یک دیگر را می شناسند. این آیات در جاهاى دیگر این مجموعه آمده است، لذا از تکرار آن دراین جا صرف نظر می کنیم.
—————
[42] عبس، آیه 34 ـ 36.
[43] ر.ک: تفسیر نمونه، ج 26، ص 156 ـ 158.
[44] سوره ص، آیه 60.
[45] همان، 62.
[46] ر.ک: تفسیر نمونه، ج 19، ص 225 ـ 227.
[47] اعراف، آیه 38.
[48] زخرف، آیه 67.
[49] ر.ک: تفسیر نمونه، ج 21، ص 110 و 111.
[50] ر.ک: عبد على عروسى حویزى، تفسیر نورالثقلین، ج 4، ص 155.