اهمیت یاد مرگ را به لحاظ تعلیم و تربیت، بیان کنید.

اهمیت یاد مرگ را به لحاظ تعلیم و تربیت، بیان کنید.

آثار فراوانى بر یاد مرگ مترتب است. از این رو، هم در کلمات پیشوایان معصوم(ع) به آن سفارش شده است و هم انسان هاى خود ساخته، در مقام تهذیب نفس و تطهیر دل به سالک و اشخاص تازه وارد به سلک سیر و سلوک، دستور به یاد مرگ بودن را می دهند.
اسلام بر خلاف برخى مکاتب که مرگ را افیون و عامل افسردگى می دانند، مرگ را به عنوان عامل پویش، حساب می کند؛ کسى که به یاد مرگ است می داند هنگامی که زنده است باید کار کند؛ چون بعد از مرگ بلافاصله از او می پرسند عمرت را چگونه صرف کردى.
پس از ذکر این مقدمه به اهمیت یاد مرگ و آثار و نشانه هاى آن می پردازیم.

اهمیت یاد مرگ
قرآن کریم، یکى از ویژگى هاى برجسته پیامبران را، «یاد مرگ» می داند؛ چنان که می فرماید: (إِنَّـآ أَخْلَصْنَـهُم بِخَالِصَه ذِکْرَى الدَّارِ)[3]؛ با موهبت ویژه اى ـ یادآورى آن سراى ـ خالص گردانیدیم.
در اهمیت یاد مرگ همین بس که در محضر پیامبر بر کسى ثناى بسیار گفتند، فرمود:«یاد مرگ بر رفیق شما چگونه است؟» گفتند: نشنیده ایم که یاد مرگ کند، فرمود: «پس آن چنان که شما می پندارید نیست».
هم چنین آن حضرت(ص) می فرماید: زیرک ترین مردم کسى است که بیشتر مرگ را یاد کند.[4]

آثار یاد مرگ
خاصیت به یاد مرگ بودن این است که: اگر شخص در رفاه و سرور است و غرور او را فراگرفته، با یاد مرگ، عالم دنیا بر او تنگ می شود و دیگر نمی تواند بر دارایى محدود خود ببالد و یا مغرور شود و اگر شخصى است که در تنگناى زندگى قرار گرفته و رنج می برد، باز وقتى به یاد مرگ بیفتد، دنیا بر او وسیع و راحت می شود و از سختى هاى چند روزه دنیا رنج نمی برد، لذا على(ع) می فرمایند: «کسى که زیاد به یاد مرگ باشد، از دنیا به اندکش راضى می شود».[5]
در بیانى حضرت صادق(ع) آثار یاد مرگ را چنین بیان می کنند: «یاد مرگ، شهوت ها را در نفس از بین می برد و ریشه هاى غفلت را یک سره بر می کند و دل او را با وعده هاى الهى محکم می کند و روحیه انسان را از قساوت، می کند و دل انسان را با وعده هایى الهى محکم می کند و نشانه هاى هوا و هوس را در هم می شکند …»[6]
حضرت رسول اکرم(ص) می فرمایند: مرگ را بسیار یاد کنید، زیرا مرگ گناهان را پاک می کند و میل و رغبت به دنیا را می کاهد.[7]

نشانه هاى یاد مرگ
از نشانه هاى یاد مرگ، کوتاهى آرزوها، پیشى گرفتن و شتاب کردن در حسنات و اشتیاق به کارهاى نیکوست. هم چنان که عمل بر خلاف اینها؛ یعنى آرزوهاى طولانى و … باعث غفلت انسان ها از مرگ است؛ چنان که حضرت على(ع) در حدیثى فرمود: اى مردم! ترسناک ترین چیزى که بر شما می ترسم دو چیز است: پیروى از هوا و هوس و آرزوهاى طولانى؛ امّا تبعیت از هوا و هوس، انسان را از راه حق باز می دارد و امّا آرزوهاى طولانى، آخرت را به دست فراموشى می سپارد.[8]
—————
[3] ص، آیه 46.
[4] محمد بن الفتال نیشابورى، روضه الواعظین، ص 487.
[5] رى شهرى، میزان الحکمه، حدیث شماره: 19163.
[6] همان، ش 19148.
[7] همان، ش 19153.
[8] کلینى، کافى، ج 1، ص 44؛ ر.ک: جلال الدین مجتبوى، علم اخلاق اسلامی، ترجمه کتاب جامع السعادات، ج 3، ص 50؛ حبیب اللّه طاهرى، سیرى در جهان پس از مرگ، ص 168.