نظر قرآن کریم درباره تعلیم و تربیت چیست؟
همان گونه که در پاسخ هاى پیشین گفتیم، یکى از اهداف بعثت پیامبران «تعلیم و تربیت» است. این موضوع در چهار آیه قرآن به صراحت آمده است. در سه آیه، تزکیه بر تعلیم مقدم است: (کَما اَرسَلنا فیکُم رَسولاً مِنکُم یَتلوا عَلَیکُم ءایـتِنا ویُزَکّیکُم ویُعَلِّمُکُمُ الکِتـبَ والحِکمَهَ ویُعَلِّمُکُم ما لَم تَکونوا تَعلَمون )؛[43] همان طور که در میان شما، فرستاده اى از خودتان روانه کردیم، [که]آیات ما را بر شما می خواند و شما را پاک می گرداند و به شما کتاب و حکمت می آموزد و آن چه را نمی دانستید به شما یاد می دهد.
و نیز سوره آل عمران، آیه 164 و سوره جمعه، آیه 2.
در یک آیه تعلیم بر تزکیه مقدم است: (رَبَّنا وابعَث فیهِم رَسولاً مِنهُم یَتلوا عَلَیهِم ءایـتِکَ ویُعَلِّمُهُمُ الکِتـبَ والحِکمَهَ ویُزَکّیهِم اِنَّکَ اَنتَ العَزیزُ الحَکیم )؛[44] پروردگارا، در میان آنان، فرستاده اى از خودشان برانگیز، تا آیات تو را بر آنان بخواند و کتاب و حکمت به آنان بیاموزد و پاکیزه شان کند، زیرا تو خود، شکست ناپذیر حکیمی.
خداوند پیامبران را براى تربیت انسان ها فرستاده است. قرآن کریم براى فهماندن این موضوع، تزکیه را بر تعلیم مقدم داشته است، چون در مقام تربیت، تزکیه بر تعلیم مقدم است؛ یعنى تزکیه، هدف و تعلیم، مقدمه می باشد. پس، از نظر رتبه و مقام، تزکیه بر تعلیم مقدم است، هر چند از نظر زمانى، تعلیم مقدم است، چون تزکیه از ناحیه عمل و اخلاق حاصل می شود. نخست باید به اعمال صالح عالم شد و به آنها عمل کرد، تا به تدریج تزکیه حاصل به دست آید.[45]
از قرآن کریم استفاده می شود که باید تعلیم و تربیت بر پایه وحى و تعالیم پیامبران باشد، چون در قرآن هر جا سخن از تعلیم و تربیت است، از پیامبران نام می برد.
تربیتى که هدف بعثت پیامبران می باشد، این است که استعدادهاى بشر تا حد انسانى رشد کند، نه تربیت بدنى و نه تربیت قومی و قبیله اى. تربیت پیامبران براى ساختن انسان است که از سطح غریزه بالا آمده، در حد وظیفه و انتخاب زندگى می کند.[46]
—————
[43] بقره، آیه 151.
[44] بقره، آیه 129.
[45] المیزان، ترجمه سید محمد باقر موسوى همدانى، ج 19، ص 535؛ محسن قرائتى، تفسیر نور، ج 1، ص 263 و جعفر سبحانى، منشور جاوید، ج 10، ص 54.
[46] براى آگاهى از تربیت اسلامی و روش آن ر.ک: على صفائى حائرى، >مسئولیت و سازندگى، ص 34ـ88.