کتاب«الکافی»تالیف شیخ محمد بن یعقوب کلینی بغدادی-در گذشته به سال 328 ه.ق-است. در کتاب«تاج العروس»زیر واژه«کلان»چنین نوشته شده است: «ابو جعفر محمد بن یعقوب کلینی از فقیهان و عالمان بزرگ شیعه در عهد خلافت المقتدر بالله عباسی بوده و به جهت ورودش به ناحیه«درب السلسله»در بغداد،سلسلی لقب یافته است».او به سال 327 ه.ق در ناحیه«درب السلسله (1) »و نیز در«صور (2) »روایتحدیث میکرد. شیخ طوسی گفته است: شیخ کلینی قابل اعتمادترین و استوارترین دانشمند در علم حدیثبود که کتاب«الکافی»را در طول بیستسال تصنیف کرد و به سال 328 ه.ق درگذشت. نجاشی گفته است: شیخ کلینی به سال 329 ه.ق-سال پراکندگی ستارگان (3) -وفات یافت و ابو قیراط،محمد بن جعفر حسینی بر جنازه وی نماز گزارد و در آرامگاهی که در«باب الکوفه»است،به خاک سپرده شد. ابن عبدون گفته است: من قبر او را در جاده طائی دیدهام که تخته سنگی بر روی آن نهاده شده و بر آن تخته سنگ نام وی و پدرش نوشته شده است. ابو علی در کتاب«منتهی المقال»گفته است: آرامگاه شیخ کلینی در تکیه مشهور مولوی در ناحیه شرقی بغداد واقع شده که زیارتگاه خاص و عام است و بر نمای بیرونی آن پنجرهای کار گذاشته شده که در سمت چپ عابری که به قصد ورود به شهر از روی پل (4) میگذرد،قرار گرفته است.
تالیفات شیخ کلینی تالیفات شیخ کلینی عبارتند از: 1-کتاب«رسائل الائمه»-درود بر آنان-که سید-بن طاووس مطالبی از آن را در کتاب«کشف المحجه»آورده است. 2-کتاب«الرد علی القرامطه». 3-کتاب«ما قیل فی الائمه من الشعر». 4-کتاب«الرجال». 5-کتاب«تعبیر الرؤیا». 6-کتاب«الکافی».علامه شیخ آقا بزرگ تهرانی در کتاب«الذریعه»،ج 17،ص 245 به توصیف کتاب«الکافی»پرداخته و چنینگفته است: این کتاب یکی از مهمترین کتابهای چهارگانه است که مبتنی بر اصول قابل اعتماد است و کتابی همانند آن در نقل و روایت احادیث از پیامبر اکرم و امامان-درود خدا بر آنان-به رشته تحریر در نیامده است. این کتاب مشتمل برسی و چهار رساله و سیصد و بیست و شش باب است که شیخ کلینی آن را در دوران غیبت صغرای امام زمان-درود بر وی-در طول مدت بیستسال تالیف کرده است. کتاب مذکور دارای سه بخش است: 1-اصول کافی 2-فروغ کافی 3-روضه کافی بر این کتاب شروح و حواشی و تعلیقات بسیاری نیز نوشته شده است. شیخ یوسف بحرانی در کتاب«لؤلؤه البحرین»،ص 394 مجموع احادیث کتاب«الکافی»را به ترتیب زیر چنین ذکر کرده است: 5077 حدیث صحیح. 144 حدیثحسن. 1118 حدیث موثق. 302 حدیث قوی. 9480 حدیث ضعیف. بنابر این کتاب«الکافی»مجموعا 16121 حدیث دارد و نسخههای خطی آن نیز بسیار است. کهنترین نسخهای که من از این کتاب دیدهام،نسخه موجود در کتابخانه مدرسه علمیه نواب در شهر مقدس مشهد است که به خط علی بن ابی المیامین(ظ)علی بن احمد بن علی بوده و به سال 675 ه.ق در شهر واسط نگارش یافته است و هم اکنون نیز در میان میکرو فیلمهای کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران به شماره 5156 یافت میشود (5) . کتاب«الکافی»چندین بار در ایران و هند به چاپ رسیده است،از جمله: الف-در لکهنو به سال 1302 ه.ق. ب-در ایران به سال 1278،1281،1311،1315،و 1374 ه.ق. ج-اخیرا نیز به سال 1381 ه.ق در هشت مجلد به سرمایه کتابخانه اسلامیه به زیور طبع آراسته شده است.همچنین دکتر حسین علی محفوظ شرح حال مفصلی از شیخ کلینی نوشته است که در آغاز کتاب«الکافی»چاپ شده و نیز به صورت جداگانه تحت عنوان«سیره الکلینی»انتشار یافته است. پینوشتها 1- به کتاب«الاستبصار»-تالیف شیخ طوسی،ج 2،ص 352 رجوع کنید. 2- به شرح حال شیخ کلینی در کتاب«لسان المیزان»،ج 5،ص 433 و نیز به کتاب«تاریخ الکامل»-تالیف ابن اثیر،ذیل حوادث سال 228 ه.ق رجوع کنید. 3- سالی را گویند که ظاهرا حوادث جوی و ریزش شهابهای ثاقب در آن بسیار رخ میداده است.(مترجم). 4- مراد از پل،به احتمال قوی«جسر عتیق»است که امروزه آن را«جسر مامون»مینامند،چه نجاشی در کتاب«الرجال»،ص 267 وضعیت جغرافیایی مقبره شیخ کلینی را به نقل از ابن-عبدون چنین توصیف میکند:… و اکنون آرامگاه وی در جانب شرقی دجله در مدخل جسر عتیق«جسر مامون کنونی»واقع شده که در سمت چپ عابری که از سمت مشرق به سوی کرخ میرود،نیز قرار گرفته است.(مترجم). 5- به فهرست میکروفیلمهای کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران،تالیف محمد تقی دانش پژوه،ص 384 که به سال 1348 ه.ش در تهران چاپ شده است،رجوع کنید. ماخذ حدیث از دیدگاه شیعه صفحه 25 علامه محمد حسین جلالی