فضیلت تلاوت سوره أعلى
هر کس سوره اعلى را بخواند، خداوند به عدد هر حرفى که بر ابراهیم(ع) و موسى(ع) و محمّد(ص) نازل کرده، ده حسنه به او عطا می فرماید؛ و کسى که سوره اعلى را در فرائض یا نوافل خود بخواند، روز قیامت به او گفته می شود: از هر یک از درهاى بهشت می خواهى وارد شو، ان شاء اللّه. امام على(ع) این سوره را در نماز می خواند و می فرمود: اگر می دانستید چه برکاتى در آن است، هر یک از شما در هر روز ده بار آن را تلاوت می کردید، و هر کس آن را بخواند گوئى کتب و صحف موسى و ابراهیم(ع) را تلاوت کرده است.
در فضیلت تلاوت این سوره روایات فراوانى رسیده:
از جمله در حدیثى از پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) می خوانیم: «مَنْ قَرَاَها اَعْطاهُ اللّهُ عَشْرَ حَسَنات بِعَدَدِکُلِّ حَرْف اَنْزَلَ اللّهُ عَلى اِبْراهِیمَ وَ مُوسى وَ مُحَمَّد (صَلَواتُ اللّهِ عَلَیْهِم)»؛ (هر کسى سوره اعلى را بخواند، خداوند به عدد هر حرفى که بر ابراهیم(علیه السلام) و موسى(علیه السلام) و محمّد(صلى الله علیه وآله) نازل کرده، ده حسنه به او عطا می فرماید).(1)
و در حدیث دیگرى از امام صادق(علیه السلام) می خوانیم: «مَنْ قَرَاَ سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الاْ َعْلىْ فِی فَرائِضِهِ اَوْ نَوافِلِهِ قِیلَ لَهُ یَوْمَ الْقِیامَهِ اُدْخُلِ الْجَنَّهَ مِنْ اَیِّ اَبْوابِ الْجَنَّهِ شِئْتَ اِنْ شاءَ اللّهُ»؛ (کسى که سوره اعلى را در فرائض یا نوافل خود بخواند، روز قیامت به او گفته می شود: از هر یک از درهاى بهشت می خواهى وارد شو، ان شاء اللّه).(2)
در روایات متعددى نیز آمده است: هنگامی که پیغمبر(صلى الله علیه وآله) یا ائمه هدى(علیهم السلام) آیه «سَبِّحِ اسْمِ رِبِّکَ الاَعْلى» را می خواندند، بعد از آن به این دستور عمل کرده می فرمودند: «سُبْحانَ رَبِّىَ الاَعْلى».(3)
و در روایت دیگرى آمده: یکى از یاران على(علیه السلام) می گوید: بیست شب پشت سر آن حضرت نماز خواندم، جز سوره «سَبِّحِ اسْمِ رِبِّکَ الاَعْلى» را در نماز نمی خواند، و می فرمود: اگر می دانستید چه برکاتى در آن است، هر یک از شما در هر روز ده بار آن را تلاوت می کردید، و هر کس آن را بخواند گوئى کتب و صحف موسى و ابراهیم(علیهم السلام) را تلاوت کرده است».(4)
خلاصه، از مجموعه روایاتى که در این زمینه رسیده استفاده می شود: این سوره از اهمیت خاصى برخوردار است، تا آنجا که در حدیثى از على(علیه السلام) می خوانیم: این سوره محبوب پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) بود: «کانَ رَسُولُ اللّهِ(صلى الله علیه وآله) یُحِبُّ هذِهِ السُّورَهَ سَبِّحِ اسْمِ رِبِّکَ الاَعْلى».(5)
در این که: آیا این سوره در «مکّه» نازل شده یا در «مدینه»؟ در میان مفسران گفتگو است: مشهور آن است که: این سوره در «مکّه» نازل شده است، در حالى که بعضى معتقدند: «مدنى» است.
علامه «طباطبائى» (رحمه اللّه علیه) ترجیح می دهد: قسمت اول سوره «مکّى» باشد، و ذیل سوره «مدنى»؛ چرا که در آن سخن از نماز و زکات است، و طبق تفسیرى که از ائمه اهل بیت(علیهم السلام) رسیده، منظور «نماز عید فطر» و «زکات فطره» است، و می دانیم روزه ماه مبارک و نماز عید و زکات فطره در «مدینه» نازل شده است.(6)
ولى، این احتمال وجود دارد که: دستور به نماز و زکات در بخش آخر این سوره، یک دستور عام باشد، هر چند نماز عید فطر و زکات فطره، یکى از مصادیق روشن آن محسوب می شود، و می دانیم: تفسیر به مصداق روشن، در روایات اهل بیت(علیهم السلام) بسیار فراوان است.
بنابراین، نظر مشهور که می گویند: تمام سوره «مکّى» است بعید به نظر نمی رسد، به خصوص این که آیات آغاز و پایان سوره کاملاً از نظر مقاطع حروف هماهنگ است، و مشکل بتوان گفت قسمتى در «مکّه» و قسمتى در «مدینه» نازل شده، در روایتى نیز آمده است: هر گروهى از مسلمانان وارد «مدینه» می شدند این سوره را براى مردم «مدینه» می خواندند.(7)
و این احتمال که فقط صدر آن خوانده می شد، و ذیل آن در «مدینه» نازل شده بسیار بعید است.(8)
—————————————————-
پی نوشت:
(1). تفسیر «نور الثقلین»، جلد 5، صفحه 533.
(2). همان.
(3). همان.
(4). تفسیر «نور الثقلین»، جلد 5، صفحه 544.
(5). «مجمع البیان»، جلد 10، صفحه 472.
(6). «المیزان»، جلد 20، صفحه 386.
(7). تفسیر «درّ المنثور»، جلد 6، صفحه 337؛ این حدیث مفصل است که ما به مفهوم اجمالى آن اشاره کردیم.
(8). گرد آوری از کتاب: تفسیر نمونه، آیت الله العظمی مکارم شیرازی، دارالکتب الإسلامیه، چاپ سی و سوم، ج 26، ص 395.