رابطه علم و صبر

«علم» و «صبر» چه رابطه ای با یکدیگر دارند؟

علم، سرچشمه صبر و شکیبایى است. در سوره کهف، خضر(ع) در پاسخ موسی(ع) که از او تقاضا کرد که از علومش به وى تعلیم دهد گفت تو نمی توانى با من شکیبایى کنى، چرا که اسرار و رموز کارهاى مرا نمی دانى؛ و همین عدم آگاهى مایه عدم شکیبایى توست. البتّه صبر و شکیبایى نیز به نوبه خود می تواند سرچشمه علم و آگاهى بیشتر گردد و به این ترتیب این دو در یکدیگر تأثیر متقابل دارند.

علم سرچشمه صبر و شکیبایى است. چنانکه در قرآنمی خوانیم: «وَکَیْفَ تَصْبِرُ عَلَى مَا لَمْ تُحِطْ بِهِ خُبْراً»(1)، (و چگونه می توانى در برابر چیزى که از رموزش آگاه نیستى شکیبا باشى؟!).
این سخن را آن مرد عالم الهى خضر(علیه السلام) به موسى بن عمران(علیه السلام) گفت، در آن هنگام که موسى(علیه السلام) به سراغ او آمد و از او تقاضا کرد که از علوم اش به وى تعلیم دهد و خضر(علیه السلام) به او گفت تو نمی توانى با من شکیبایى کنى، چرا که اسرار و رموز کارهاى مرا نمی دانى؛ و همین عدم آگاهى مایه عدم شکیبایى تو است!
این تعبیر به خوبى می رساند که آگاهى سرچشمه شکیبایى است؛ و ناآگاهى موجب بى صبرى و ناشکیبایى خواهد بود.
البتّه صبر و شکیبایى نیز به نوبه خود می تواند سرچشمه علم و آگاهى بیشتر گردد و به این ترتیب این دو نیز در یکدیگر تاثیر متقابل دارند، چنان که قرآندر چند آیهمی گوید: «اِنَّ فِى ذَلِکَ لاَیَات لِّکُلِّ صَبَّار شَکُور»(2)؛ (در این، آیات نشانه هایى است براى هر شکیباى شکرگزار).
ناگفته پیدا است راه علم و معرفت راه پر پیچ و خم و پر فراز و نشیبى است که بدون استقامت و پایمردى و صبر و حوصله کسى به جایى نمی رسد.
همیشه دانشمندان بزرگ و مخترعان و مکتشفان در سایه شکیبایى خود به جایى رسیدند.(3)
پی نوشت: (1). سوره کهف، آیه 68.
(2). سوره ابراهیم، آیه 5 ؛ سوره لقمان، آیه 31؛ سوره سبا، آیه 19؛ سوره شورا، آیه 33.
(3). گرد آوری از کتاب: پیام قرآن، ناصر، مکارم شیرازی، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1386شمسی، چاپ: نهم، ج 1، ص 81.