آیا واژه نماز و صلاه هم معنی هستند؟

آیا واژه «نماز» درفارسى و «صلاه» در عربى از ابتدا به معناى همین افعال و حرکاتِخاص به کار رفته است؟

* عدهاى معتقدند واژه نماز درلغتِ فارسى از لفظ پهلوى نماک (namac)گرفته شده که آن هم از ریشه ایرانِباستان واژه«نم»(nam) به معناى خم شدن و تعظیم کردن گرفته شدهاست. (1)
از جملهمعانى نماز در کتابهاى لغت فارسى عبارتند از: بندگى، اطاعت، سجود، پرستش، خدمتکارى و فرمانبردارى. (2)
برخى معتقدند «صلاه» از ریشه عبرى گرفته شده و به معناى کنیسه یهودیان است؛ به نظر نولدکه (3) «صلوه» از لفظ عبرى «صلوها» مشتق است (4). چنانکه لفظ «صلوات» در آیه 40 سوره حج: (…لَّهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِیعٌ وَصَلَوَاتٌ وَمَسَاجِدُ) نیز به همین معنا میباشد. (5)
راغب مینویسد: اصل «صلاه» براى دعا بوده و از باب نامگذارى کل به نام اجزایش، بر نماز که بخشى از اجزاى آن دعا است (6) اطلاق گشته. صاحب قاموس هم به دنبال دیدگاه مرحوم علامه طباطبائى(رحمه الله) «صلاه» را به معناى توجه و انعطاف گرفته است وافعالى را که مسلمانان باآن کیفیت خاص انجام میدهند، نیز یکى از مصادیق توجه و انعطاف به خداوندمیداند.(7)
این واژه در اصطلاح بر عبادتى مخصوص با کیفیتى خاص اطلاق میشود(8) . درآیه: (هُوَ الَّذِی یصَلِّی عَلَیکُمْ وَمَلاَئِکَتُهُ لِیخْرِجَکُم مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَکَانَ بِالْمُؤْمِنِینَ رَحِیماً) (9) نیز صلاتى که به خداوند نسبت داده شده، به معناى رحمت ویژه خداوند در حق مؤمنان است.(10)
———————————————————————
1. بن خلف تبریزى،برهان قاطع،تحقیقمحمد معین، ج4، ص2167.
2. همان؛برهان قاطع،فرهنگدهخدا،ج14،انتشارات دانشگاه تهران،ص22731.
3. دانشمندآلمانى که آثارى در زمینهعلوم قرآن دارد.
4. ر.ک:دکتر محمد خزائلى،احکام قرآن، ص 338.
5. ر.ک:راغباصفهانى،مفردات الفاظالقرآن،ماده صلا.
6. ر.ک: همان، مفرداتالفاظالقرآن.
7. ر.ک:سیدعلى اکبرقرشى، قاموس قرآن، ج4، ص149ـ148. جهت مطالعه بیشتر ر.ک:دکتر محمد خزائلى،احکام القرآن، ص338ـ340.
8. همان؛ برهان قاطع، همان مفردات الفاظ القرآن، محمد سیدگیلانى، ص285.
9. احزاب، آیه43.
10. ر.ک:علامه طباطبایى، المیزان فى تفسیر القرآن، ج16، ص335.