آیا در مکّه مسئله حکومت، احکام و قوانین اسلام مطرح بوده است، اگر چنین است، چرا در سوره هاى مکّى درباره این مسائل یا چیزى گفته نشده و یا بسیار کم صحبت شده است و بالعکس اکثر سوره هاى مدنى به بیان این احکام پرداخته اند.
هر حرکتى در آغاز با مشکلات فراوان روبه روست که باید نخست در رفع آنها کوشید و هر چه تلاش دارد در هموار کردن راه این حرکت به کار گیرد آن گاه که مسیر آماده شد بر افزایش و گسترش جلوه هاى خود رونق بیشترى بخشد، اهداف و مقاصد خود را به طور علنى آشکار کند و دعوت خود را با بیان شریعت قرین سازد. بنابراین اسلوب و شیوه بیان و نحوه دعوت در دو حالت فوق با هم فرق دارد.[3]
مسلمانان در مکه استعداد تشکیل حکومت را نداشته و تشکیل ندادند؛ هم چنین انجام بسیارى از احکام برایشان فراهم نبود، پیوسته تحت شکنجه و آزار مشرکان بودند؛ به گونه اى که دعوت پیامبر(ص) 3 سال مخفیانه بود، پس از آن گروهى از مسلمانان به حبشه هجرت کردند و حتّى پس از 13 سال خود پیامبر(ص) نیز مخفیانه مکّه را ترک کرد و مشکلات فراوان دیگر. با چنین وضعیتى چگونه حکومت و بیان قوانین ممکن است.
—————
[3] محمد هادى معرفت، تاریخ قرآن، ص 54 و 55.