تحولات زمان تولد حضرت مهدی
امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف فرزند امام حسن عسکری علیه السلام در سپیده دم جمعه، نیمة شعبان سال (255 ق) در سامرا چشم به جهان گشود[1]. نام حضرت مهدی موعود عجل الله تعالی فرجه الشریف همان نام جدش رسول الله صل الله علیه و آله و سلم «محمد» می‌باشد و القاب مشهور آن حضرت، عبارتند از[2]: مهدی، منتظر، حجت، خلف صالح، بقیه الله، منصور، صاحب الامر، ولی عصر و صاحب الزمان.
مادر امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف
مسعودی که قدیم‌ترین مورخی است که دربارة مادر امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف خبر می‌دهد، مادر حضرت را کنیزی مؤمن به نام نرجس می‌داند. دیگر اخبار، او را ریحانه، صیقل، سوسن و مریم می‌نامند. ممکن است نام اصلی او همان نرجس و بقیه، نام‌های دیگر آن بانو باشد.[3]
امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف در زمان پدرش امام حسن عسکری علیه السلام
ترس و وحشتی که عباسیان از تولد امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف داشتند ،سبب شد تلاش زیادی برای به دست آوردن و حتی جلوگیری از به دنیا آمدن آن حضرت انجام دهند. برای این کار ، جاسوسانی را مأمور کردند تا مراقب خانه امام حسن عسکری علیه السلام باشند. حتی معتمد عباسی به قابله‌هایی امر کرده بود سرزده و ناگهانی وارد خانة امام عسکری علیه السلام شوند و از حال همسر امام علیه السلام گزارش تهیه کنند؛ ولی غافل از این که خداوند متعال، امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف را همانند حضرت موسی علیه السلام محافظت خواهد کرد.
امام حسن عسکری علیه السلام از زمان تولد فرزندش امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف تا هنگام شهادتش، دوران سختی را طی کرد؛ زیرا از سویی باید فرزند را از گزند عباسیان حفظ کند و از سویی یاران خود مطلع را کند که خداوند به او پسری عطا کرده است که جانشین و وصی او خواهد بود.
از این رو امام حسن عسکری علیه السلام اخبار ولادت فرزند خود را از بسیاری افراد پنهان داشته و آن را تنها برای تعداد کمی از نزدیکان و پیروان نزدیک خود، مانند ابوهاشم جعفری، احمد بن اسحاق، حکیمه، خدیجه و محمدهادی بیان کرد؛
اقامتگاه امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف در کودکی
امام حسن عسکری علیه السلام تصمیم گرفت پسرش (حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف )را به جای مطمئن‌تری انتقال دهد، تا بتواند فعالیت‌های سیاسی و مذهبی خود را از طریق وکالت ـ بدون آن که با مزاحمت‌های عباسیان مواجه شود ـ رهبری کند. منابع تاریخی نشان می‌دهد ابتدا امام حسن عسکری علیه السلام فرزند خود را به سرپرستی مادربزرگ پدری خود تحت الحفظ و پنهانی از سامرا به مدینه منتقل کرده است.
بنا بر نقل شیخ صدوق در کمال الدین، امام عسکری علیه السلام چهل روز پس از تولد فرزندش، او را به مکان نامعلومی فرستاد و آن گاه وی به مادرش باز گردانده شد.
بنا به روایت مسعودی، امام عسکری علیه السلام در سال (259 ق) وضعیت بحرانی خود را برای حدیث، مادر خود تشریح کرد و از وی درخواست کرد به حج مشرف شود. آن‌گاه پسر خود (حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف) را با او فرستاد. حدیث، همراه نوه‌اش با حفاظت «احمد بن مطهر»، یار صمیمی و نزدیک امام حسن عسکری علیه السلام به مکه مشرف شد. به نظر می‌رسد آنان پس از برگزاری مناسک حج به مدینه عزیمت کرده و آن جا را محل اختفای امام دوازدهم عجل الله تعالی فرجه الشریف قرار داده باشند. برخی روایات تاریخی مؤید همین نکته است؛ چنان‌که زمانی «ابو هاشم جعفری» از امام عسکری عجل الله تعالی فرجه الشریف پرسید: «پس از شما سراغ جانشین شما را کجا باید گرفت؟» امام عسکری علیه السلام در پاسخ فرمود: «در مدینه». در خبر دیگری آمده است محل اقامت قائم در مدینه خواهد بود؛ در حالی که سی نفر از یاران صمیمی، آن حضرت را احاطه کرده‌اند. تمام این مسائل مؤید این است که بخش عمده‌ای از دوران کودکی امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف در مدینه بود.[4]
______________________________
1 .شیخ مفید، ارشاد، ص 346؛ شیخ طوسی، الغیبه، ص 141. (البته در روایات، سال تولدآن حضرت (254، 256، 258 ق) هم گفته شده است. این اختلاف احتمالاً امام به دلیل پنهان نگاه داشتن تولد آن حضرت بوده است).
2. پورسید آقایی، تاریخ عصر غیبت، ص 28.
3. تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم عجل الله تعالی فرجه الشریف، جاسم حسین، مترجم دکتر آیت اللهی، ص 114.
4. همان، ص 123 ـ 124.
محمدرضا نصوری