متن و ترجمه تهلیلات امام علی (ع) در دهه اول ذی الحجه
اعمال دهه اول ذی الحجه؛ در هر روز این دهه این تهلیلات را که از امیر المؤمنین علیه السلام منقول است با ثواب بسیار و اگر روزى ده مرتبه بخواند بهتر است
لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ عَدَدَ اللَّیَالِی وَ الدُّهُورِ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ عَدَدَ أَمْوَاجِ الْبُحُورِ
نیست معبود حقى جز خداى بر شماره شبها و روزگاران نیست معبود حقى جز خدا به شماره موجهاى دریاها
لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَ رَحْمَتُهُ خَیْرٌ مِمَّا یَجْمَعُونَ
نیست معبود حقى جز خدا و رحمتش به است از آنچه جمع کنند
لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ عَدَدَ الشَّوْکِ وَ الشَّجَرِ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ عَدَدَ الشَّعْرِ وَ الْوَبَرِ
نیست معبود حقى جز خدا به شماره خار و درخت نیست معبود حقى جز خدا به شماره مو و کرک
لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ عَدَدَ الْحَجَرِ وَ الْمَدَرِ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ عَدَدَ لَمْحِ الْعُیُونِ
نیست معبود حقى جز خدا به شماره سنگ و کلوخ نیست معبود حقى جز خدا به شماره به هم زدن چشمها
لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ فِی اللَّیْلِ إِذَا عَسْعَسَ وَ (فِی) الصُّبْحِ إِذَا تَنَفَّسَ
نیست معبود حقى جز خدا در شب که بگرددو صبح که برآید
لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ عَدَدَ الرِّیَاحِ فِی الْبَرَارِی وَ الصُّخُورِ
نیست معبود حقى جز خدا به شماره بادها در بیابانها و سنگها
لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ مِنَ الْیَوْمِ إِلَى یَوْمِ یُنْفَخُ فِی الصُّورِ
نیست معبود حقى جز خدا از امروز تا روزى که دمیده شود در صور.
تهلیلات امام علی (ع) در دهه اول ذی الحجه (بلدالامین)
شهر ذی الحجه؛ قُلْ فِی کُلِّ یَوْمٍ مِنْ هَذَا الْعَشْرِ أَیْضاً
ماه ذی الحجه؛ بگو در تمام روزهای دهه اول این ماه:
لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَدَدَ اللَّیَالِی وَ الدُّهُورِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَدَدَ أَمْوَاجِ الْبُحُورِ
لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ رَحْمَتُهُ خَیْرٌ مِمَّا یَجْمَعُونَ
لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَدَدَ الشَّوْکِ وَ الشَّجَرِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَدَدَ الشَّعْرِ وَ الْوَبَرِ
لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَدَدَ الْحَجَرِ وَ الْمَدَرِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَدَدَ لَمْحِ الْعُیُونِ
لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ فِی اللَّیْلِ إِذا عَسْعَسَ وَ فِی الصُّبْحِ إِذا تَنَفَّسَ
لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَدَدَ الرِّیَاحِ فِی الْبَرَارِی وَ الصُّخُورِ
لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مِنَ الْیَوْمِ إِلَى یَوْمِ یُنْفَخُ فِی الصُّورِ
عَشْراً قَالَ الشَّیْخُ الطُّوسِیُّ رَحِمَهُ اللَّهُ فِی مُتَهَجِّدِهِ أَنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع کَانَ یَقُولُ مَنْ قَالَ ذَلِکَ فِی کُلِّ یَوْمٍ مِنْ أَیَّامِ الْعَشْرِ عَشْرَ مَرَّاتٍ أَعْطَاهُ اللَّهُ بِکُلِّ تَهْلِیلَهٍ دَرَجَهً فِی الْجَنَّهِ مِنَ الدُّرِّ وَ الْیَاقُوتِ مَا بَیْنَ کُلِّ دَرَجَتَیْنِ مَسِیرَهَ مِائَهِ عَامٍ لِلرَّاکِبِ الْمُسْرِعِ فِی کُلِّ دَرَجَهٍ مَدِینَهٌ إِلَى تَمَامِ الْخَبَر
ده مرتبه، شیخ طوسی رحمه الله علیه در مصباح المتهجدش روایت کرده‌اند که حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام فرمودند: هر کس هرروز از دهّۀ اوّل ذى الحجه این تهلیلات را ده مرتبه بخواند حق تعالى عطا کند او را به هرتهلیلى درجه‌اى در بهشت از مروارید و یاقوت و از میان هر درجه تا درجۀ دیگر صد سال راه باشد به رفتار سوارى که بتازد و در هردرجه شهرى بوده باشد .. تا آخر حدیث.
تهلیلات امام علی (ع) در دهه اول ذی الحجه (زاد المعاد)
اعمال ماه ذی الحجه؛ شیخ و ابن بابویه و سیّد بن طاووس-رضى اللّه عنهم-روایت کرده‌اند از حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام که هرکه هرروز از دهّۀ اوّل ذى الحجه این تهلیلات را ده مرتبه بخواند حق تعالى عطا کند او را به هرتهلیلى درجه‌اى در بهشت از مروارید و یاقوت و از میان هر درجه تا درجۀ دیگر صد سال راه باشد به رفتار سوارى که بتازد و در هردرجه شهرى بوده باشد و در آن شهر قصرى باشد، از یک جوهر که در آن فصلى نباشد و در هرشهرى از آن شهرها از انواع جواهر و غرفه‌ها و خانه‌ها و فرش‌ها و کرسى‌ها و تخت‌ها و حوریان و نهال‌ها و متّکاها و خانه‌ها و خدمتکاران و درخت‌ها و نهرها و زیورها و حله‌ها بوده باشد که وصف‌کننده قادر بر وصف آنها نباشد و چون از قبر بیرون آید، از هر موى بدن او نورى ساطع باشد و مبادرت نماید به سوى او هفتاد هزار ملک و از پیش رو و جانب راست و چپ او راه روند تا او را به در بهشت برسانند و چون داخل بهشت شود او را مقدّم دارند و ملائکه از عقب او روند تا آن‌که به شهرى برسد که بیرونش از یاقوت سرخ باشد و اندرونش از زبرجد سبز و در آن شهر بوده باشد هرنعمتى که حق تعالى در بهشت خلق کرده است. پس به او گویند که اى دوست خدا! می‌دانى که این شهر چیست؟ گوید: نه، و شما کیستید؟ گویند: ما ملکى چندیم که حاضر بودیم در هنگامی که تو آن تهلیلات را می‌خواندى در دنیا و این شهر و آنچه در آن هست از نعمت‌هاى الهى یک ثواب تو است بر خواندن آن تهلیلات و بشارت باد تو را به بهتر از این ثواب‌ها و پیوسته در جوار رحمت الهى خواهى بود در دار السّلام که بلایى و غمی و مکروهى در آن نمی‌باشد و نعمت‌ها و رحمت‌هاى خدا هرگز از تو منطقع نمی‌گردد. [1]
و تهلیلات این است:
لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَدَدَ اللَّیَالِی وَ الدُّهُورِ، لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَدَدَ أَمْوَاجِ الْبُحُورِ،
لا اله الا اللّه به تعداد شبها و روزگاران، لا اله الا اللّه به شمارۀ موجهاى دریاها،
لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ رَحْمَتُهُ خَیْرٌ مِمَّا یَجْمَعُونَ،
نیست معبود حقى جز خدا و رحمتش بهتر است از آنچه جمع می‌کنند،
لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَدَدَ الشَّوْکِ وَ الشَّجَرِ، لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَدَدَ الشَّعْرِ وَ الْوَبَرِ،
لا اله الا اللّه به تعداد خار و درخت، لا اله الا اللّه به تعداد مو و کرک،
لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَدَدَ الْحَجَرِ وَ الْمَدَرِ، لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَدَدَ لَمْحِ الْعُیُونِ،
لا اله الا اللّه به تعداد سنگ و کلوخ، لا اله الا اللّه به تعداد به هم زدن چشمها،
لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ فِی اللَّیْلِ إِذَا عَسْعَسَ وَ الصُّبْحِ إِذَا تَنَفَّسَ،
لا اله الا اللّه در شب که بگردد و صبح که برآید،
لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَدَدَ الرِّیَاحِ وَ الْبَرَارِی وَ الصُّخُورِ،
لا اله الا اللّه به شمارۀ بادها در بیابانها و سنگها،
لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مِنَ الْیَوْمِ إِلَى یَوْمِ یُنْفَخُ فِی الصُّورِ.[2]
لا اله الا اللّه از امروز تا روزى که در صور دمیده شود.
و از بعضى روایات مستفاد می‌شود که به یک مرتبه نیز اکتفا می‌توان کرد.
[1] ) ثواب الأعمال للصدوق: ص 100.
[2] ) اقبال الاعمال، ج 2، ص 47.
تهلیلات امام علی (ع) در دهه اول ذی الحجه (اقبال الاعمال)
الجزء الأول؛ هذا مبدأ ذکر الأعمال الأشهر الثلاثه أعنی شوال و ذی قعده و ذی حجه من کتاب الإقبال، الباب الثالث فیما یختص بفوائد من شهر ذی الحجه و موائد للسالکین صوب المحجه، فصل فی شرح أبسط مما ذکرنا
جلد اول، شروع ذکرهای اعمال ماه های سه گانه، یعنی شوال، ذی القعده و ذی الحجه از کتاب اقبال الاعمال، باب سوم، فوائد ماه ذی الحجه، فصل ششم، ماجرای ابلاغ سوره برائت در دهه اول ذی الحجه (مبسوط تر از روایت های گذشته)، تهلیلات امام علی در دهه اول ذی الحجه
و من عمل أول یوم من ذی الحجه إلى آخر العشر
یکى دیگر از اعمال روز اول ذى حجه تا آخر دهه‌ى اول،
مَا رَوَیْنَاهُ بِإِسْنَادِنَا إِلَى أَبِی جَعْفَرِ بْنِ بَابَوَیْهِ بِإِسْنَادِهِ مِنْ کِتَابِ ابْنِ أُشْنَاسٍ وَ غَیْرِهِ فِیمَا رُوِیَ عَنْ مَوْلَانَا أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ص أَنَّهُ قَالَ
تهلیلاتى است که «ابو جعفر ابن بابویه» به نقل از کتاب «ابن اشناس» و غیر آن از امیر مؤمنان-صلوات اللّه علیه-نقل کرده است که فرمود:
مَنْ قَالَ کُلَّ یَوْمٍ مِنْ أَیَّامِ الْعَشْرِ هَذَا التَّهْلِیلَ
هرکس در هر روز از روزهاى این دهه، این تهلیل‌ها را بگوید:
لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَدَدَ اللَّیَالِی وَ الدُّهُورِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَدَدَ أَمْوَاجِ الْبُحُورِ
معبودى جز او وجود ندارد به شماره‌ى همه‌ى شبها و روزگاران، لا اله الا اللّه به شماره‌ى همه‌ى امواج دریاها،
لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ رَحْمَتُهُ خَیْرٌ مِمَّا یَجْمَعُونَ
لا اله الا اللّه و رحمت او از آنچه گرد می‌آورد، بهتر است،
لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَدَدَ الشَّوْکِ وَ الشَّجَرِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَدَدَ الشَّعْرِ وَ الْوَبَرِ
لا اله الا اللّه به شماره‌ى تیغ‌ها و درختان، لا اله الا اللّه به شماره‌ى موها و کرک‌ها،
لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَدَدَ الْحَجَرِ وَ الْمَدَرِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَدَدَ لَمْحِ الْعُیُونِ
لا اله الا اللّه به شماره‌ى سنگها و کلوخ‌ها، لا اله الا اللّه به شماره‌ى چشم برهم زدن‌ها،
لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ فِی (اللَّیْلِ إِذا عَسْعَسَ وَ الصُّبْحِ إِذا تَنَفَّسَ)[1]
لا اله الا إله إلاّ اللّه در شب آن‌گاه که به تاریکى می‌گراید، و در صبحگاه آن هنگام که روشن می‌گردد،
لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَدَدَ الرِّیَاحِ وَ الْبَرَارِی وَ الصُّخُورِ
لا اله الا اللّه به شماره‌ى همه‌ى بادها و صحراها و صخره‌ها،
لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مِنَ الْیَوْمِ إِلَى یَوْمِ یُنْفَخُ فِی الصُّورِ)[2]
لا اله الا اللّه از امروز تا روزى که در شیپور [قیامت]دمیده می‌شود.
أَعْطَاهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِکُلِّ تَهْلِیلَهٍ دَرَجَهً فِی الْجَنَّهِ مِنَ الدُّرِّ وَ الْیَاقُوتِ مَا بَیْنَ کُلِّ دَرَجَتَیْنِ مَسِیرَهُ مِائَهِ عَامٍ لِلرَّاکِبِ الْمُسْرِعِ
خداوند-عزّ و جلّ-در برابر هریک از این تهلیل‌ها، یک درجه از مروارید و یاقوت در بهشت به او عطا می‌کند، که فاصله‌ى میان دو درجه، به اندازه‌ى صد سال براى سواره‌ى تیزرو است
فِی کُلِّ دَرَجَهٍ مَدِینَهٌ فِیهَا قَصْرٌ مِنْ جَوْهَرٍ وَاحِدٍ لَا فَصْلَ فِیهَا فِی کُلِّ مَدِینَهٍ مِنْ تِلْکَ الْمَدَائِنِ مِنْ تَفَاصِیلِ الْعَطَاءِ مَا لَا یَهْتَدِی لَهُ وَصْفُ الْبُلَغَاءِ
و در هر درجه، شهرى است که در آن کاخى از یک گوهر متصل بى‌گسست وجود دارد و در هرکدام از این شهرها، چنان عطایاى مفصل الهى موجود است که هیچ‌یک از سخنوران نمی‌توانند آن را توصیف کنند.
فَإِذَا خَرَجَ مِنْ قَبْرِهِ أَضَاءَتْ لَهُ کُلُّ شَعْرَهٍ مِنْهُ نُوراً وَ ابْتَدَرَهُ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَکٍ یَحْفَظُونَهُ [یَحُفُّونَهُ] إِلَى بَابِ الْجَنَّهِ
نیز هنگامی که گوینده‌ى این تهلیل‌ها از قبر خود بیرون می‌آید، تمام موهاى او از نور می‌درخشد و راه عبور او را روشن می‌کنند و هفتاد هزار فرشته به استقبال او آمده و گرداگرد او قرار می‌گیرند و او را به سوى بهشت می‌برند [او را حفظ می‌کنند].
ثم ذکر الحدیث بطوله و هو عطاء عظیم جسیم حذفنا شرحه کراهیه الإطاله و فی روایتنا هذا التهلیل
سپس حدیث را به صورت مفصل ادامه می‌دهد و عطایاى بزرگ و فراوان الهى را ذکر می‌کند که ما از بیم به درازا کشیدن سخن، از ذکر آن خوددارى می‌کنیم.
بِإِسْنَادِنَا إِلَى ابْنِ بَابَوَیْهِ بِإِسْنَادِهِ إِلَى مَوْلَانَا عَلِیٍّ ع
در ادامه‌ى روایت بنابر نقل «ابن بابویه» از مولى على-علیه السّلام-آمده است که
أَنَّهُ کَانَ یُهَلِّلُ اللَّهَ تَعَالَى فِی کُلِّ یَوْمٍ مِنْ عَشْرِ ذِی الْحِجَّهِ بِهَذَا التَّهْلِیلِ عَشْرَ مَرَّاتٍ
آن حضرت در روزهاى دهه‌ى نخست ذى حجه، این تهلیل‌ها را ده بار می‌گفتند.
ثم ذکر فضل ذلک کما ذکرناه و زیاده
آن‌گاه فضیلت این تهلیل‌ها را به صورتى که گفتیم، بلکه افزون بر آن، ذکر کرده است.[3]
[1]) سوره تکویر، آیات 17-18
[2]) سوره الانعام، آیه 73
[3]) ر. ک: ثواب الاعمال، ص 98