توبه در اندیشه شیعه

از جمله تعالیم اسلامی – بلکه تمام شرایع سماوی – باز بودن در توبه به روی بندگان گنهکار است. زمانی که انسان گنهکار جدا از کار زشتی که انجام داده نادم شده، فضای روح او را توجه به خداوند و تضرع به درگاه او پر می‏سازد، و از صمیم قلب تصمیم می‏گیرد که دیگر گرد آن عمل ناروا نگردد، خداوند مهربان نیز توبه او را، با شرایطی که در کتب کلامی و تفسیری بیان شده است، می‏پذیرد. قرآن می‏فرماید: ‹‹وتوبوا الی الله جمیعا ایها المؤمنون لعلکم تفلحون›› (نور/31): ای افراد با ایمان، همگی به سوی خدا باز گردید، باشد که رستگار شوید. کسانی که از آثار تربیتی توبه و اعتقاد به شفاعت آگاه نیستند تصور می‏کنند باز شدن باب این دو به روی گنهکاران، نوعی تشویق آنان به گناه است! در حالیکه آنان از این نکته غافلند که بسیاری از انسانها، هر یک به شکلی، آلوده به برخی از گناهانند، و کمتر انسانی یافت می‏شود که در طول عمر خویش گرد گناه نگردیده باشد: «ناکرده گنه، در این جهان کیست‏بگو؟».بنابراین، چنانچه باب توبه(و شفاعت) به روی افراد باز نباشد، کسانی که آماده‏اند در بقیه عمر، از گناه دوری جسته و راه طهارت و پاکی را در پیش گیرند، با خود می‏گویند: ما بالاخره بایستی به علت گناهانی که انجام داده‏ایم کیفر ببینیم و به دوزخ افتیم; پس چرا در باقیمانده عمر نیز تمنیات نفسانی خود را ارضا نکنیم و بیشتر در آغوش لذتهای نامشروع نلغزیم؟!بدینگونه، با بسته شدن باب توبه، چاه یاس از رحمت الهی دهان می‏گشاید و انسانها را، اژدها وار به کام خویش می‏کشاند. آثار مثبت اصل توبه، زمانی روشنتر می‏شود که بدانیم پذیرش توبه در اسلام شرایطی دارد که پیشوایان دین و محققان علوم اسلامی بتفصیل درباره آنها سخن گفته‏اند. قرآن، صریح و روشن در باب توبه چنین می‏فرماید:‹‹کتب ربکم علی نفسه الرحمه انه من عمل‏منکم سوءا بجهاله ثم تاب‏من بعده و اصلح فانه غفور رحیم›› (انعام/54): پروردگار شما رحمت را بر خویش مقرر داشته است. اگر یکی از شما از روی جهالت کار بدی انجام دهد، سپس از آن توبه کرده و به اصلاح کوشد، خداوند آمرزنده و مهربان است. منشور عقاید امامیه صفحه 206 استاد جعفر سبحانی