نقش آگاهی دستگاه عصبی انسان در شناخت خداوند
دستگاه عصبى، مهم ترین عضو بدن انسان است که احساس، حرکت هاى ارادى و غیرارادى بدن مربوط به این سیستم است، به گونه اى که اگر از کار بیفتد، تمام دستگاه هاى بدن متوقّف و مختل می شود. مغز به عنوان مرکز سیستم اعصاب، فرماندهی تمامی نیروهاى بدن را برعهده دارد، و مخ بزرگ ترین قسمت آن، مرکز هوش، اراده، شعور، حافظه و بسیارى از اعمال روحى مانند: ترس، نگرانى و… است. با مطالعه ساختمان دستگاه عصبى و مراکز مختلف آن، به خوبی نظام شگفت انگیز بدن و جهان آفرینش را درک می کنیم.
این دستگاه ـ به یک معنا ـ مهم ترین عضو بدن انسان است؛ زیرا حرکت و حس که دو رکن اساسى زندگى می باشند، با این دستگاه تامین شده و ارتباط انسان با جهان خارج و محیط زندگى، به وسیله آن صورت می گیرد. همچنین حرکات غیر ارادى سایر دستگاه هاى بدن (مانند: معده و امثال آن) به این دستگاه وابسته است و نظم و کنترل اوضاع داخلى به این وسیله تحقّق می یابد.
به طور کلّى احساس، حرکت هاى ارادى و غیرارادى بدن و نظم موجود در بین آنها مربوط به سلسله اعصاب است، به گونه اى که اگر از کار بیفتد، انسان در یک لحظه از حس و حرکت باز می ماند و حرکت تمام دستگاه هاى بدن متوقّف و مختل می گردد.
در اثر همکارى و تعادل بین اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک دستگاه هاى بدن منظم و با تعادل معینى کار کرده و نظم دقیقى در دستگاه هاى بدن برقرار می شود.
لازم به ذکر است که مرکز پى ها و سلسله اعصاب مغز است که مانند سایر اعضاى اصلى بدن در محلّ محفوظى، در وسط قلعه محکم استخوان جمجمه، به شکل عجیبى قرار گرفته است. مغز وظیفه سنگین و بسیار ارزشمندى را در زندگى انسان به عهده دارد. این عضو کوچک و بسیار لطیف، فرمانده تمامی نیروهاى بدن است و تمام دستگاه هاى بدن در روابط دو طرفه خود، به وسیله آن اداره می شوند.
مغز انسان مرکز سلسله اعصاب و داراى موقعیّت بسیار خطیرى می باشد، زیرا دستگاهى فوق العاده دقیق و منظّم است و هنوز هم قسمتى از اسرار آن براى متخصّصین فن پوشیده است، قسمت اصلى مغز همان مخ است که مخ بزرگ ترین قسمت اصلى مغز و عضو بسیار لطیفى است که به وسیله مادّه خاکسترى رنگى به ضخامت چند میلی متر پوشانده شده و با یک شکاف بزرگ به دو نیمکره تقسیم می گردد. شکل ظاهرى آن شباهت زیادى به مغز گردو دارد و البتّه رشته هاى مخصوصى این دو نیمکره را به هم مربوط می سازد.
در سطح مخ شیارها، پستى و بلندى ها و خطوط عجیب و غریبى وجود دارد که آن را بسیار چین خورده می سازد. گر چه ساختمان این عضو لطیف، بسیار حیرت آور است، ولى کارها و وظایف خطیرى که به وسیله آن انجام می گیرد به مراتب حیرت آورتر و شگفت انگیزتر می باشد.
مخ مرکز هوش، اراده، شعور و حافظه است و بسیارى از اعمال روحى مانند: ترس، نگرانى و… با آن رابطه دارد، مخ داراى قسمت هاى مختلف است که هر کدام از آنها مرکز بخشى از فعّالیّت هاى ادراکى می باشد،(1) و از جالب ترین و شگفت انگیزترین آنها می توان قسمت مربوط به حافظه و خاطره را نام برد. کار این قسمت بسیار حیرت آور است، زیرا در آنجا خاطرات یک عمر به صورت پرونده هاى منظّمی بایگانى می گردد و انسان می تواند با دقّت و مراجعه، در عرض چند ثانیه، تمام پرونده هاى بایگانى شده را زیر و رو کند و به طور کلّى اوضاع چندین سال پیش، درباره شخص یا حادثه اى را به یاد آورد!
با مطالعه دستگاه عصبى و این همه ریزه کارى ها و نکات دقیقى که در ساختمان سلسله اعصاب و مراکز مختلف آنها وجود دارد و با در نظر گرفتن روابط آنها با یکدیگر و با محیط خارج (جهان)، مصداق آشکار دیگرى از نظام شگفت انگیز بدن و جهان آفرینش را به خوبى در می یابیم.
دستگاه شگفت آور بدن در هر قسمت، با یک نظم و برنامه دقیقى اداره می شود و این موضوع براى کسانى که با دقّت و فکر کنجکاو و خالى از تعصّب، بیانات مختصر گذشته را مطالعه کنند، مثل روز روشن است که نشانه آشکارى از مبدا بزرگ علم و قدرت جهان هستى است.(2)
پی نوشت:
(1). مراکز و منطقه هاى مختلف مخ عبارتند از: الف) مراکز حسّى که شامل منطقه هاى شنوایى، بینایى، چشایى، بویایى و لامسه است. ب) مراکز حسّى که در آن، منطقه حرکات سر و گردن، تنه، دست ها و پاها از هم متمایز می باشد. ج) مراکزى که شامل مناطق خاطره هاى حواس است. د) مراکزى که از مناطق خاطره، معانى، تکلّم تشکیل شده است. هـ) مراکز ارتباطى که احساسات گوناگون مناطق مختلفه را به هم ارتباط می دهد.
(2). گرد آوری از کتاب: آفریدگار جهان، آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازى، مدرسه الامام على بن ابى طالب(ع)، قم، 1379 ه. ش، ص 148.