“تعقیبات نماز” از بهترین دعاها هستند که به آن بدرقه نماز می گویند. در این گزارش می توانید همه چیز درباره تعقیبات نماز صبح، ظهر، عصر و مغرب را بخوانید.
تعقیبات نماز چیست؟
نماز، فریضه اى الهى است. ولى پیش از نماز، در مسجد و مصلی به انتظار آن نشستن، اذان و اقامه گفتن، ذکرها و دعاهاى مستحب پیش از نماز را خواندن، به استقبال نماز رفتن است. و تعقیبات هم، بدرقه آن محسوب می شود. بى اعتنایى به تعقیبات، بى علاقگى به نماز را می رساند.
در قرآن می خوانیم: «فَإِذَا فَرَغْتَ فَانصَبْ وَإِلَی رَبِّکَ فَارْغَب»(122) چون از کارى فارغ شدى، به کار دیگرى خود را مشغول کن، و به سوى پروردگارت رغبت نما.
پس از پایانِ فریضه و نیایِش واجب، دعا و مناجات مستحب آغاز می شود.
امام صادق علیه السلام می فرماید: همین که از نماز واجب فارغ شدى، به دعا و تعقیب نماز مشغول شو. دعاى بعد از نمازِ صبح و ظهر و مغرب، مستجاب می شود.(123)
همه چیز درباره تعقیبات نماز صبح، ظهر، عصر و مغرب
بیشتر بخوانید: نمازی که ثوابش از آسمان هفتم هم می گذرد
تعقیبات نماز صبح
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اهْدِنِی لِمَا اخْتُلِفَ فِیهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِکَ إِنَّکَ تَهْدِی مَنْ تَشَاءُ إِلَی صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ.
خدایا بر محمد و خاندان محمد درود فرست و مرا به آن حقیقتی که در آن اختلاف شده، به اذن خود راهنمایی کن، تو هرکه را بخواهی به راه راست هدایت می کنی.
و ده مرتبه میگویی
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الْأَوْصِیَاءِ الرَّاضِینَ الْمَرْضِیِّینَ بِأَفْضَلِ صَلَوَاتِکَ وَ بَارِکْ عَلَیْهِمْ بِأَفْضَلِ بَرَکَاتِکَ وَ السَّلامُ عَلَیْهِمْ وَ عَلَی أَرْوَاحِهِمْ وَ أَجْسَادِهِمْ وَ رَحْمَهُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ .
خدایا برترین درودهایت را بر محمد و خاندان آن جانشینان خشنود و پسندیده نثار کن، و برترین برکات خود را بر آنان سرازیر کن و سلام بر ایشان و بر ارواح و بدن های پاکشان باد و رحمت و برکات خدا بر آنان باد.
خواندن این صلوات همچنین در عصرهای جمعه بافضیلت بسیار وارد شده: اللَّهُمَّ أَحْیِنِی عَلَی مَا أَحْیَیْتَ عَلَیْهِ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ وَ أَمِتْنِی عَلَی مَا مَاتَ عَلَیْهِ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ عَلَیْهِ الْسَّلامُ.
خدایا زنده بدار مرا بر آن دینی که علی بن ابی طالب را بر آن زنده داشتی، و بمیران مرا بر آن آیینی که علی بن ابی طالب (درود بر او) بر آن از دنیا رفت.
و صد مرتبه بگو: أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ
از خدا آمرزش می خواهم و به سوی او بازمی گردم
و صد مرتبه: أَسْأَلُ اللَّهَ الْعَافِیَهَ
از خدا سلامت کامل می طلبم
و صد مرتبه: أَسْتَجِیرُ بِاللَّهِ مِنَ الْنَّارِ
پناه می برم به خدا از آتش دورخ.
و صد مرتبه: وَ أَسْأَلُهُ الْجَنَّهَ
از او بهشت می خواهم.
و صد مرتبه: أَسْأَلُ اللَّهَ الْحُورَ الْعِینَ .
از خدا حور العین می طلبم.
لا إِلَهَ إِلّا اللَّهُ الْمَلِکُ الْحَقُّ الْمُبِینُ
معبودی جز خدا نیست آن فرمانده و حقیقتِ آشکارِ هستی
و صد مرتبه سوره «توحید» و صد مرتبه: صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ
درود خدا بر محمد و خاندان محمد باد
و صد مرتبه: سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لا إِلَهَ إِلّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إِلا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ
پاک و منزه است خدا و سپاس ویژه خداست و معبودی جز خدای یکتا نیست و خدا از هر وصفی برتر است و هیچ قدرت و نیرویی نیست جز آنکه به خدای بلندمرتبه باعظمت وابسته است.
و صد مرتبه: مَا شَاءَ اللَّهُ کَانَ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إِلا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ.
آنچه خدا بخواهد می شود، هیچ نیرو و قوتی نیست جز آنکه به خدای بلندمرتبه باعظمت وابسته است.
آنگاه بگو: أَصْبَحْتُ اللَّهُمَّ مُعْتَصِما بِذِمَامِکَ الْمَنِیعِ الَّذِی لا یُطَاوَلُ وَ لا یُحَاوَلُ مِنْ شَرِّ کُلِّ غَاشِمٍ وَ طَارِقٍ مِنْ سَائِرِ مَنْ خَلَقْتَ وَ مَا خَلَقْتَ مِنْ خَلْقِکَ الصَّامِتِ وَ النَّاطِقِ فِی جُنَّهٍ مِنْ کُلِّ مَخُوفٍ بِلِبَاسٍ سَابِغَهٍ وَلاءِ أَهْلِ بَیْتِ نَبِیِّکَ مُحْتَجِباً مِنْ کُلِّ قَاصِدٍ لِی إِلَی أَذِیَّهٍ بِجِدَارٍ حَصِینٍ الْإِخْلاصِ فِی الاعْتِرَافِ بِحَقِّهِمْ وَ التَّمَسُّکِ بِحَبْلِهِمْ مُوقِنا أَنَّ الْحَقَّ لَهُمْ وَ مَعَهُمْ وَ فِیهِمْ وَ بِهِمْ أُوَالِی مَنْ وَالَوْا وَ أُجَانِبُ مَنْ جَانَبُوا فَأَعِذْنِی اللَّهُمَّ بِهِمْ مِنْ شَرِّ کُلِّ مَا أَتَّقِیهِ یَا عَظِیمُ حَجَزْتُ الْأَعَادِیَ عَنِّی بِبَدِیعِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ إِنَّا جَعَلْنَا مِنْ بَیْنِ أَیْدِیهِمْ سَدّا وَ مِنْ خَلْفِهِمْ سَدّاً فَأَغْشَیْنَاهُمْ فَهُمْ لا یُبْصِرُونَ .
خدایا صبح کردم درحالی که پناه آورده ام به پناهگاه بلند و استوار تو، پناهگاهی که در معرض دستبرد و دگرگونی قرار نمی گیرد از شر هر بیدادگر و هر شبگرد رهزن از هر که و هرچه آفریدی، از آفریدگان خاموش و گویایت، در حفاظتی مصون از گزند هرچیز هراسناکی، همراه با لباسی ساخته از محبّت خاندان پیامبرت، و در پوششی استوار از هرکه قصد آزار مرا دارد در پس دیوار محکمی فراهم آمده، از اخلاص در اعتراف به حق اهل بیت و تمسک به رشته ولایتشان با یقین به اینکه حق از آن ایشان و با ایشان و در ایشان و پابرجا به وجود آن بزرگواران است.
دوست دارم کسانی که آنها دوست دارند و برکنارم از آنان که ایشان دوری می گزینند، خدایا پس به حقشان مرا از گزند هرچه که از آن پروا دارم پناه ده، ای بزرگ، از خود دور ساختم دشمنان را به یاری پدید آورنده آسمانها و زمین، همانطورکه قرآن می فرماید:در برابر و پشت سرشان سدی قرار دادیم پس دیدگان آنها را پوشاندیم، از این رو هرگز نمی بینند.
و این دعایی است که هر صبح و شام خوانده می شود.
و نیز دعایی است که امیر المؤمنین عَلَیْهِ الْسّلام شب هجرت پیامبر صلّی اللّه و عَلَیْهِ و آله وقتی در جای آن حضرت خوابید خواند.
و در کتاب «تهذیب» روایت شده: هرکس بعد از نماز صبح ده مرتبه بگوید:
سُبْحَانَ اللَّهِ الْعَظِیمِ وَ بِحَمْدِهِ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إِلا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ
پاک و منزه است خدای بزرگ و سپاس از آن اوست و هیچ نیرو و توانی نیست جز آنکه به خدای بلندمرتبه باعظمت وابسته است
خداوند او را از کوری و دیوانگی و جذام و فقر و ماندن زیر آوار و تباهی عقل به هنگام پیری در امان قرار میدهد.
و شیخ کلینی از امام صادق علیه السّلام روایت کرده:
هرکس پس از نماز صبح و نماز مغرب هفت مرتبه بگوید:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إِلّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ
به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانیاش همیشگی است، هیچ نیرو و توانی نیست مگر آنکه به خدای بلندمرتبه و باعظمت وابسته است.
خدا (تبارک و تعالی) هفتاد نوع از انواع بلاها را که آسان ترین آنها ریح (بیماری ورم معده) و پیسی (نوعی بیماری پوستی) و دیوانگی است از او برطرف سازد، و اگر شقی باشد نامش از دفتر اشقیا محو و در دیوان سعادتمندان ثبت شود.
و نیز از آن حضرت نقل کرده که برای امور دنیا و آخرت و رفع درد چشم، پس از نماز صبح و مغرب این دعا را بخوانند:
اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ عَلَیْکَ، صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلِ النُّورَ فِی بَصَرِی وَ الْبَصِیرَهَ فِی دِینِی وَ الْیَقِینَ فِی قَلْبِی وَ الْإِخْلاصَ فِی عَمَلِی وَ السَّلامَهَ فِی نَفْسِی وَ السَّعَهَ فِی رِزْقِی وَ الشُّکْرَ لَکَ أَبَدا مَا أَبْقَیْتَنِی
خدایا! به حق محمد و خاندان محمد بر تو، درود فرست بر محمد و خاندان محمد، و قرار بده در دیده ام نور و در دینم بصیرت و در قلبم یقین و در عملم اخلاص، و در جانم سلامت و در روزی ام فراوانی و سپاس جاودان خویش را مادام که زنده ام نصیبم ساز.
شیخ ابن فهد در کتاب «عدّه الدّاعی» از امام رضا علیه السّلام روایت کرده:هرکس پس از نماز صبح این کلمات را ادا کند حاجتی نخواهد مگر آنکه برایش فراهم شود، و خداوند آنچه برای او اهمیت دارد برایش آماده سازد،و آن کلمات این است:بِسْمِ اللَّهِ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أُفَوِّضُ أَمْرِی إِلَی اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بَصِیرٌ بِالْعِبَادِ فَوَقَاهُ اللَّهُ سَیِّئَاتِ مَا مَکَرُوا لا إِلَهَ إِلّا أَنْتَ سُبْحَانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَ نَجَّیْنَاهُ مِنَ الْغَمِّ وَ کَذَلِکَ نُنْجِی الْمُؤْمِنِینَ حَسْبُنَا اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَکِیلُ فَانْقَلَبُوا بِنِعْمَهٍ مِنَ اللَّهِ وَ فَضْلٍ لَمْ یَمْسَسْهُمْ سُوءٌ مَا شَاءَ اللَّهُ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إِلّا بِاللَّهِ مَا شَاءَ اللَّهُ لا مَا شَاءَ النَّاسُ،
به نام خدا، درود خدا بر محمد و خاندانش، کارهایم را تنها به خدا واگذار می کنم چه خدا به حال بندگان خویش آگاه است (غافر آیه 45) پس خدا او را از نیرنگ آنها نگاه داشت، معبودی جز تو نیست، پاک و منزهی، همانا من از ستمکاران بودم، پس به درخواست او (یونس) پاسخ گفتیم و او را از غم رهانیدیم و بدینسان مؤمنان را رهایی میبخشیم [انبیاء:8] خدا ما را بس است و نیکو وکیلی است پس همراه با نعمت و فضل خدا و درحالیکه هیچ آسیبی به آنها نرسیده بود بازگشتند:آنچه خدا بخواهد همان می شود، هیچ نیرو و توانی نیست جز آنکه به خدا متکی است.
آنچه خدا بخواهد آن میشود نه آنچه مردمان بخواهند، مَا شَاءَ اللَّهُ وَ إِنْ کَرِهَ النَّاسُ حَسْبِیَ الرَّبُّ مِنَ الْمَرْبُوبِینَ حَسْبِیَ الْخَالِقُ مِنَ الْمَخْلُوقِینَ حَسْبِیَ الرَّازِقُ مِنَ الْمَرْزُوقِینَ حَسْبِیَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِینَ حَسْبِی مَنْ هُوَ حَسْبِی حَسْبِی مَنْ لَمْ یَزَلْ حَسْبِی حَسْبِی مَنْ کَانَ مُذْ کُنْتُ لَمْ یَزَلْ حَسْبِی حَسْبِیَ اللَّهُ لا إِلَهَ إِلّا هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ.
آنچه خدا بخواهد خواهد شد گرچه مردمان خوش ندارند، پروردگار از یاری پروردگان، آفریدگار از کمک آفریده ها، روزی دهنده از لطف روزی خواران، خدای – یکتا پروردگار جهانیان کفایتم می کند، مرا بس است آن که به حقیقت مرا بس است، مرا بس است آن که همواره مرا بس است، مرا بس است آن که همواره از آنگاه که بوده ام مرا بس بوده است، مرا بس است خدایی که معبودی جز او نیست، بر او توکل نمودم، و اوست پروردگار عرش بزرگ.
همه چیز درباره تعقیبات نماز صبح، ظهر، عصر و مغرب
تعقیبات نماز ظهر
به دنبال نماز ظهر – چنان که در کتاب مصباح المُتَهَجِّد آمده، بگو:
لَا إِلَهَ إِلّا اللَّهُ الْعَظِیمُ الْحَلِیمُ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ رَبُّ الْعَرْشِ الْکَرِیمُ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مُوجِبَاتِ رَحْمَتِکَ وَ عَزَائِمَ مَغْفِرَتِکَ وَ الْغَنِیمَهَ مِنْ کُلِّ بِرٍّ وَ السَّلامَهَ مِنْ کُلِّ إِثْمٍ اللَّهُمَّ لا تَدَعْ لِی ذَنْبا إِلّا غَفَرْتَهُ وَ لَا هَمّا إِلّا فَرَّجْتَهُ وَ لَا سُقْماً إِلّا شَفَیْتَهُ وَ لَا عَیْباً إِلّا سَتَرْتَهُ وَ لَا رِزْقاً إِلّا بَسَطْتَهُ وَ لَا خَوْفاً إِلّا آمَنْتَهُ وَ لَا سُوءَاً إِلّا صَرَفْتَهُ وَ لَا حَاجَهً هِیَ لَکَ رِضاً وَ لِیَ فِیهَا صَلاحٌ إِلّا قَضَیْتَهَا یَا أَرْحَمَ الْرَّاحِمِینَ،
معبودی جز خدا نیست، خدای بزرگ بردبار، معبودی جز خدا نیست، پروردگار عرش آن پروردگار کریم، ستایش ویژه خدایِ پروردگارِ جهانیان است.
خدایا از تو می خواهم مرا موفق به انجام موجبات رحمت خویش و اسباب آمرزش خویش بگردانی و بهره مندی از هر کار نیک و سلامت از هر کار بدی را از تو می طلبم.
خدایا! بر من گناهی مگذار، جز آنکه بیامرزی و اندوهی منه جز آنکه از دلم برداری و نه دردی مگر آنکه شفا دهی و نه عیبی مگر آنکه بپوشانی و نه رزقی مگر آنکه گسترده سازی و نه ترسی جز اینکه مرا از آن ایمنی دهی و نه پیش آمد بدی مگر آنکه آن را برگردانی و نه حاجتی که تو را در آن رضایت و مرا در آن مصلحت است مگر اینکه روا کنی ای مهربان ترین مهربانان،
آمِینَ رَبَّ الْعَالَمِینَ و میگویی ده مرتبه بِاللَّهِ اعْتَصَمْتُ وَ بِاللَّهِ أَثِقُ وَ عَلَی اللَّهِ أَتَوَکَّلُ پس میگویی اللَّهُمَّ إِنْ عَظُمَتْ ذُنُوبِی فَأَنْتَ أَعْظَمُ وَ إِنْ کَبُرَ [کَثُرَ] تَفْرِیطِی فَأَنْتَ أَکْبَرُ وَ إِنْ دَامَ بُخْلِی فَأَنْتَ أَجْوَدُ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِی عَظِیمَ ذُنُوبِی بِعَظِیمِ عَفْوِکَ وَ کَثِیرَ تَفْرِیطِی بِظَاهِرِ کَرَمِکَ وَ اقْمَعْ بُخْلِی بِفَضْلِ جُودِکَ اللَّهُمَّ مَا بِنَا مِنْ نِعْمَهٍ فَمِنْکَ لَا إِلَهَ إِلّا أَنْتَ أَسْتَغْفِرُکَ وَ أَتُوبُ إِلَیْکَ
دعایم را مستجاب کن ای پروردگار جهانیان.
و ده مرتبه میگویی: به ریسمان خدا چنگ میزنم و بر خدا توکل می کنم و به خداوند اعتماد می نمایم بار خدایا اگر گناهانم بزرگ است تو بزرگتری، و اگر کوتاهی در بندگی ام بزرگ است تو بزرگتری و اگر همواره بخل می ورزم تو بخشنده تری.
خدایا بزرگی گناهانم را به بزرگی گذشتت، و بسیاری کوتاهی ام را به بزرگواری آشکارت بیامرز و بخل مرا با جود سرشارت ریشه کن نما.
بار الها! هر نعمتی که در دست ماست از سوی توست، معبودی جز تو نیست، از تو آمرزش میخواهم و به سوی تو باز می گردم.
تعقیبات نماز عصر
أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِی لا إِلَهَ إِلا هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ ذُو الْجَلالِ وَ الْإِکْرَامِ وَ أَسْأَلُهُ أَنْ یَتُوبَ عَلَیَّ تَوْبَهَ عَبْدٍ ذَلِیلٍ خَاضِعٍ فَقِیرٍ بَائِسٍ مِسْکِینٍ مُسْتَکِینٍ مُسْتَجِیرٍ لا یَمْلِکُ لِنَفْسِهِ نَفْعَاً وَ لا ضَرّا وَ لا مَوْتاً وَ لا حَیَاهً وَ لا نُشُوراً پس میگویی اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ نَفْسٍ لا تَشْبَعُ وَ مِنْ قَلْبٍ لا یَخْشَعُ وَ مِنْ عِلْمٍ لا یَنْفَعُ،
از خدایی که معبودی جز او نیست آن زنده پاینده و بخشنده مهربان، آن خداوند دارای عظمت و بزرگواری آمرزش میجویم، و از او میخواهم که توبه ام را بپذیرد، توبه بنده ی خوار، فروتن، فقیر، بینوا پریشان زمین گیر و پناهنده ای که سود و زیان و مرگ و زندگی و رستاخیز خویش را در اختیار ندارد.
سپس میگویی: خدایا به تو پناه می آورم از نفسی که سیر نمی شود و از دلی که بیم برنمی دارد و از دانشی که سود نمی بخشد،
وَ مِنْ صَلاهٍ لا تُرْفَعُ وَ مِنْ دُعَاءٍ لا یُسْمَعُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ الْیُسْرَ بَعْدَ الْعُسْرِ وَ الْفَرَجَ بَعْدَ الْکَرْبِ وَ الرَّخَاءَ بَعْدَ الشِّدَّهِ اللَّهُمَّ مَا بِنَا مِنْ نِعْمَهٍ فَمِنْکَ لا إِلَهَ إِلا أَنْتَ أَسْتَغْفِرُکَ وَ أَتُوبُ إِلَیْکَ.
و از نمازی که اوج نمی گیرد و از دعایی که مستجاب نمی شود.
خدایا! آسانی پس از سختی و گشایش پس از گرفتاری و آسایش پس از مشقت را از تو خواستارم.
خدایا هر آن نعمتی که در دست ماست از جانب توست، معبودی جز تو نیست از تو بخشش گناهانم را میخواهم و به سوی تو باز میگردم.
از حضرت امام صادق علیه السّلام روایت شده: هرکه پس از نماز عصر هفتاد مرتبه إِسْتغفار کند، حق تعالی هفتصد گناه او را بیامرزد، و از حضرت امام جواد علیه السّلام روایت شده:کسی که پس از نماز عصر ده مرتبه سوره قدر را بخواند، در آن روز، همانند اعمال خلایق بر او بگذرد.
تعقیبات نماز مغرب
إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَی النَّبِیِّ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیماً اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ وَ عَلَی ذُرِّیَّتِهِ وَ عَلَی أَهْلِ بَیْتِهِ
همانا خدا و فرشتگانش بر پیامبر (ص) درود می فرستند، ای کسانیکه ایمان آورده اید بر او درود فرستید و سلام خاص خویش را نثار وی کنید.
خدایا بر محمّد پیامبر و فرزندان او و خاندانش درود فرست.
پس هفت مرتبه میگویی
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إِلّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ.
به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است و هیچ نیرو و توان نیست جز آنکه به خدای بلندمرتبه بزرگ وابسته است.
و سه مرتبه بگو:
الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی یَفْعَلُ مَا یَشَاءُ وَ لا یَفْعَلُ مَا یَشَاءُ غَیْرُهُ پس میگویی سُبْحَانَکَ لا إِلَهَ إِلّا أَنْتَ اغْفِرْ لِی ذُنُوبِی کُلَّهَا جَمِیعا فَإِنَّهُ لا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ کُلَّهَا جَمِیعاً إِلّا أَنْتَ:
سپاس خدای را که هرچه بخواهد میکند و جز او نتواند هرچه بخواهد انجام دهد.
پاک و منزهی تو، معبودی جز تو نیست، همه و همه گناهانم را بیامرز زیرا به راستی همه و همه گناهانم را جز تو کسی نمی آمرزد.
سپس نافله مغرب را به جا می آوری که دو نماز دو رکعتی است و بین آن دو نماز سخن مگو.
شیخ فرموده:روایت شده:که در رکعت اول سوره
«قل یا ایها الکافرون»
و در رکعت دوم سوره
«قل هو اللّه احد»
خوانده شود و در دو رکعت دیگر هر سوره ای را که بخواهد.
و روایت شده که حضرت امام هادی علیه السّلام در رکعت سوم (از آن چهار رکعت نماز نافله) سوره «حمد» و آیات اول سوره «حدید» تا «و هو علیم بذات الصّدور»
و در رکعت چهارم «حمد» و آیات آخر سوره «حشر»
«لو انزلنا هذ القران»
تا پایان سوره را قرائت می کردند.
و مستحب است در سجده آخر نافله ها در هر شب و به ویژه در شب جمعه، هفت مرتبه خوانده شود:
اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ وَ اسْمِکَ الْعَظِیمِ وَ مُلْکِکَ الْقَدِیمِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْ تَغْفِرَ لِی ذَنْبِیَ الْعَظِیمَ إِنَّهُ لا یَغْفِرُ الْعَظِیمَ إِلا الْعَظِیمُ ،
خدایا از تو می خواهم به نگاه بزرگوارانه ات و نام بزرگ و فرمانروایی دیرینه ات که بر محمد و خاندان او درود فرستی و بیامرزی گناه بزرگ مرا، چه گناه بزرگ را جز آمرزگاری بزرگ نمی آمرزد
و چون از نافله فارغ شدی هرچه میخواهی تعقیب بخوان، سپس ده مرتبه بگو:
مَا شَاءَ اللَّهُ لا قُوَّهَ إِلا بِاللَّهِ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ
آنچه خدا بخواهد خواهد شد.
هیچ نیرویی نیست مگر سرچشمه یافته از خدا، از خدا آمرزش می طلبم
آنگاه بگو
اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مُوجِبَاتِ رَحْمَتِکَ وَ عَزَائِمَ مَغْفِرَتِکَ وَ النَّجَاهَ مِنَ النَّارِ وَ مِنْ کُلِّ بَلِیَّهٍ وَ الْفَوْزَ بِالْجَنَّهِ وَ الرِّضْوَانَ [الرِّضْوَانِ ] فِی دَارِ السَّلامِ وَ جِوَارَ [جِوَارِ] نَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ وَ آلِهِ السَّلامُ اللَّهُمَّ مَا بِنَا مِنْ نِعْمَهٍ فَمِنْکَ لا إِلَهَ إِلّا أَنْتَ أَسْتَغْفِرُکَ وَ أَتُوبُ إِلَیْکَ:
خدایا! از تو موجبات رحمتت و اسباب آمرزش حتمی ات، و رهایی از آتش دوزخ و از هر بلا و کامیابی به بهشت و خشنودی تو در خانه امن آن جهان و همسایگی پیامبرت محمد (درود بر او و خاندانش) را خواستارم.
خدایا هر نعمتی که بدست ماست از جانب توست، جز تو شایسته پرستش نیست، از تو آمرزش می جویم و به سوی تو می پویم و بین نماز مغرب و عشاء نماز «غفیله» را میخوانی که دو رکعت است.
در رکعت اول بعد از «حمد» میخوانی:
وَ ذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغَاضِباً فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَیْهِ فَنَادَی فِی الظُّلُمَاتِ أَنْ لا إِلَهَ إِلّا أَنْتَ سُبْحَانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَ نَجَّیْنَاهُ مِنَ الْغَمِّ وَ کَذَلِکَ نُنْجِی الْمُؤْمِنِینَ .
و همراه ماهی (یونس) را یاد کن آن گاه که خشمناک [از میان قوم خود بیرون] رفت، سپس گمان کرد که بر او تنگ نگیریم، پس در میان تاریکیها ندا داد که شایسته پرستشی جز تو نیست، پاک و منزهی به راستی من از ستمکاران بودم، پس دعایش را مستجاب نمودیم و او را از غم رهانیدیم، و این چنین اهل ایمان را رهایی بخشیم.
و در رکعت دوم پس از حمد می خوانی
وَ عِنْدَهُ مَفَاتِحُ الْغَیْبِ لا یَعْلَمُهَا إِلّا هُوَ وَ یَعْلَمُ مَا فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ مَا تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَهٍ إِلّا یَعْلَمُهَا وَ لا حَبَّهٍ فِی ظُلُمَاتِ الْأَرْضِ وَ لا رَطْبٍ وَ لا یَابِسٍ إِلا فِی کِتَابٍ مُبِینٍ
و کلیدهای غیب نزد اوست آنها را کسی جز او نمیداند، و بر آنچه در خشکی و دریاست آگاه است، و هیچ برگی فرو نمی افتد جز آنکه به آن آگاهی دارد و هیچ دانه ای در دل تاریکی های زمین و هیچ تر و خشکی [در هر کجای عالم] فرو نیفتد جز آنکه در لوح محفوظ ثبت است
پس دستها را به حالت قنوت بلند می کنی و می گویی:
اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِمَفَاتِحِ الْغَیْبِ الَّتِی لا یَعْلَمُهَا إِلا أَنْتَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْ تَفْعَلَ بِی کَذَا وَ کَذَا.
خدایا به حق کلیدهای غیب که کسی جز تو از آنها آگاه نیست از تو می خواهم بر محمد و خاندان او درود فرستی و با من چنین و چنان کنی.
و به جای «ان تفعل بی کذا و کذا» حاجت خویش را بیان می کنی و سپس می گویی:
اللَّهُمَّ أَنْتَ وَلِیُّ نِعْمَتِی وَ الْقَادِرُ عَلَی طَلِبَتِی تَعْلَمُ حَاجَتِی فَأَسْأَلُکَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمُ السَّلامُ لَمَّا قَضَیْتَهَا لِی.
خدایا! تو ولی نعمت من هستی و بر انجام خواسته من توانایی، حاجتم را میدانی، پس به حق محمد و خاندان او (درود بر او و ایشان) از تو میخواهم که حاجتم را روا سازی،
و حاجت خود را میطلبی، زیرا روایت شده:هرکه این نماز را بخواند و حاجت خود را بخواهد، آنچه را طلب نماید حق تعالی به او عطا فرماید.
دعاهاى و تعقیبهاى مشترک و مخصوص هر نماز
تسبیحات حضرت زهرا علیها السلام
از بهترین تعقیبات نماز، تسبیحات حضرت زهرا علیها السلام است. این ذکر عالى را رسول خدا صلى الله علیه وآله به دختر گرامی اش آموخت:
34 مرتبه «اللّه اکبر»، 33 مرتبه «الحمدللّه» و 33 مرتبه «سبحان اللّه». این صد بار ستایش خدا به بزرگى و شکر نعمتهایش و تنزیه و تقدیسش، به فرموده امام صادق علیه السلام از هزار رکعت نماز مستحب، نزد خدا برتر است.(مستدرک الوسائل، ج 1، ص 336.)
امام باقر علیه السلام فرموده است: در میان ستایشها، بهتر از تسبیحات حضرت زهرا علیها السلام نیست، و اگر می بود، رسول خدا به فاطمه علیها السلام تعلیم می داد.(وسائل الشیعه، ج 4، ص 1024)
همان گونه که در روایات، سجده بر تربت سید الشهدا مورد تأکید قرار گرفته است، داشتن تسبیح 34 دانه اى از خاک مزار امام حسین علیه السلام نیز ثواب بسیار دارد، و حتّى گرداندن آن بدون ذکر هم با ارزش است. (جواهرالکلام، ج 10، ص 405) زیرا الهام بخش فرهنگ جهاد و شهادت و قیام براى خداوند است.
آنچه لازم است، تأنّى، تأمّل و توجّه در این تسبیحات است.تنها نباید چرخش سریع زبان و کلماتى تند و نامفهوم باشد. این تسبیحات، هر چه با وقار و با توجّه به معناى این سه ذکر مهمّ باشد، نزد خدا با ارزشتر و براى انسان سازنده تر است.
سجده شکر
سجده شکر نیز یکى از تعقیبات نماز است.
به شکرانه نعمتهاى بى پایان و بى شمار خداوند، پس از نماز، سر بر خاک نهادن و نعمت هاى او را به یاد آوردن، و شکر گفتن و حمد کردن، اعمالى است که هم محبّت خدا را در دل انسان می افزاید و هم انسان را نزد خدا محبوب و مقرّب می سازد و هم سبب افزایش نعمتها می شود.
در روایات بسیارى روى این سجده، سفارش شده است. حتّى اگر چیزى هم نگوییم، به شکرانه نعمتها و سپاس از توفیق طاعت و بندگى، پیشانى و صورت بر زمین نهادن و حالت سپاس گرفتن، شکر است. ولى بهتر است ذکرهایى چون شُکْراًلِلّه، یا حَمْداًلِلّه و … گفته شود. در حدیث آمده است اگر انسان به طول یک نفس کشیدن مرتب بگوید: یا ربّ، یا ربّ … خداوند خطاب می کند:لَبَّیْکَ، ماحاجَتُکَ؟ حاجتت چیست تا برآورم؟ (بحارالانوار، ج 83، ص 205)
به تعبیر امام صادق علیه السلام سجده شکر بعد از نماز، دلیل کامل شدن نماز و خشنودى خدا و خوشامدن و اعجاب فرشتگان است. خداوند از آنان می پرسد: پاداش این بنده شاکر چیست؟ می گویند: رحمت تو، بهشت تو، حلّ مشکل او، … خداوند می فرماید: همانگونه که او از من تشکّر کرد، من هم از او سپاسگزارم. این جمله می فهماند که رضایت و سپاس الهى از همه نعمتها برتر است.(وسائل الشیعه، ج 4، ص 1071)