مدت امامت حضرت رضا علیه السلام حدود 20 سال طول کشید که 17 سال آن در مدینه و سه سال آخر آن در خراسان گذشت.
امام رضا علیه السلام در مدینه پس از شهادت پدر، امامت بر مردم را بر عهده گرفتند و به رسیدگی امور پرداختند. سپس شاگردان پدر را به دور خود جمع کردند و به تدریس و تکمیل حوزه ی علمیه ی جدشان امام صادق علیه السلام پرداختند و در این راستا گامهای استواری برداشتند.
موقعیت امام رضا علیه السلام در مدینه، همه ی علما و شخصیتهای سیاسی و اجتماعی حجاز را تحت الشعاع قرار داد. مردم در همه ی شؤون مادی و معنوی، ایشان را مرجع و پناهگاه خود می دانستند و نور وجود ایشان چون خورشیدی بر قلبها می تابید و روشنی بخش افکار تاریک بود. آن حضرت برای رفع مشکلات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی مردم، در همه ی امور دخالت می کردند و در متن جامعه قرار داشتند و در امور و مسایل مختلف اجتماعی، هرگز لحظه ای بیتفاوت نبودند؛ به ویژه در دو بعد فرهنگی و سیاسی، تلاش فراوانی داشتند.
بنا به روایت حاکم نیشابوری، امام رضا علیه السلام در حالی که جوانی بیست و چند ساله بود در مسجد نبوی به افتا مشغول بود! چنان که طبرسی از ابوالصلت هروی نقل کرده که امام رضا علیه السلام می فرمود:
«من در روضه منوّره نبوی می نشستم در حالی که علمای بسیاری در مدینه حضور داشتند، و هنگامی که یکی از آنان در پاسخ مسئله ای درمی ماند همگی آنان، افراد را به نزد من می فرستادند و من پاسخ گوی مسائل آنان بودم.»[1]
همچنین آن بزرگوار در گفتگویی با مأمون در خراسان فرمودند:
این که من در اینجا (خراسان) ولیعهد شده ام، از نظر من هیچ گونه بر موقعیت من افزوده نشده است. من در مدینه در موقعیتی بودم که نامه ام به مشرق و مغرب میرفت. بر مرکب خود سوار می شدم و در راه های مدینه عبور می کردم. هیچ کس در آن جا عزیزتر از من نبود و هر کسی حاجتی داشت، آن را از من می طلبید و تا حد توان نیازهای نیازمندان را تأمین می کردم.[2]
این گفتارهای امام رضا علیه السلام نشان از موقعیت بالای آن حضرت در مدینه است.
پی نوشت ها:
[1]. فضل بن الحسن الطبرسی، اعلام الوری، تحقیق مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، قم، 1417 ق، ج 2، ص 64 / مجلسی، بحارالانوار، ج 49، ص 100، ح 17.
[2]. عیون الاخبار،ج2،ص155.