بهره شیعه از خلافت امام علی

بهره شیعه از خلافت پنج ساله امام علی

علی علیه السلام در خلافت چهار سال و نه ماهه خود اگر چه نتوانست اوضاع درهم ریخته اسلامی را کاملا به حال اولی که داشت‏برگرداند ولی از سه جهت عمده موفقیت‏حاصل کرد: 1-به واسطه سیرت عادله خود،قیافه جذاب سیرت پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم را به مردم،خاصه به نسل جدید نشان داد،وی در برابر شوکت کسرایی و قیصری معاویه در زی فقرا و مانند یکی از بینواترین مردم زندگی می‏کرد.وی هرگز دوستان و خویشاوندان و خاندان خود را بر دیگران مقدم نداشت و توانگری را به گدایی و نیرومندی را به ناتوانی ترجیح نداد. 2-با آن همه گرفتاریهای طاقت فرسا و سرگرم کننده،ذخایر گرانبهایی از معارف الهیه و علوم حقه اسلامی را میان مردم به یادگار گذاشت. مخالفین علی علیه السلام می‏گویند:وی مرد شجاعت‏بود نه مرد سیاست،زیرا او می‏توانست در آغاز خلافت‏خود،با عناصر مخالف،موقتا از در آشتی و صفا در آمده آنان را با مداهنه راضی و خشنود نگهدارد و بدین وسیله خلافت‏خود را تحکیم کند سپس به قلع و قمعشان بپردازد. ولی اینان این نکته را نادیده گرفته‏اند که خلافت علی یک نهضت انقلابی بود و نهضتهای انقلابی باید از مداهنه و صورت سازی دور باشد.مشابه این وضع در زمان بعثت پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نیز پیش آمد و کفار و مشرکین بارها به آن حضرت پیشنهاد سازش دادند و اینکه آن حضرت به خدایانشان متعرض نشود ایشان نیز کاری با دعوت وی نداشته باشند ولی پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نپذیرفت‏با اینکه می‏توانست در آنروزهای سخت،مداهنه و سازش کرده موقعیت‏خود را تحکیم نماید،سپس به مخالفت دشمنان قد علم کند.اساسادعوت اسلامی هرگز اجازه نمی‏دهد که در راه زنده کردن حقی،حق دیگری کشته شود یا باطلی را با باطل دیگری رفع نمایند و آیات زیادی در قرآن کریم در این باره موجود است (1) . گذشته از اینکه مخالفین علی در باره پیروزی و رسیدن به هدف خود از هیچ جرم و جنایت و نقض قوانین صریح اسلام (بدون استثنا) فرو گذاری نمی‏کردند و هر لکه را به نام اینکه صحابی هستند و مجتهدند،می‏شستند ولی علی به قوانین اسلام پایبند بود. از علی علیه السلام در فنون متفرقه عقلی و دینی و اجتماعی نزدیک به یازده هزار کلمات قصار ضبط شده (2) و معارف اسلام را (3) در سخنرانیهای خود با بلیغترین لهجه و روانترین بیان ایراد نموده (4) وی دستور زبان عربی را وضع کرد و اساس ادبیات عربی را بنیاد نهاد.وی اول کسی است در اسلام که در فلسفه الهی غور کرده (5) به سبک استدلال آزاد و برهان منطقی سخن گفت و مسائلی را که تا آن روز در میان فلاسفه جهان،مورد توجه قرار نگرفته بود طرح کرده و در این باب بحدی عنایت‏به خرج می‏داد که در بحبوحه (6) جنگها به بحث علمی می‏پرداخت. 3-گروه انبوهی از رجال دینی و دانشمندان اسلامی را تربیت کرد (7) که در میان ایشان جمعی از زهاد و اهل معرفت مانند«اویس قرنی و کمیل بن زیاد و میثم تمار و رشید هجری‏»وجود دارند که در میان عرفای اسلامی،مصادر عرفان شناخته شده‏اند و عده‏ای مصادر اولیه علم فقه و کلام و تفسیر و قرائت و غیر آنها می‏باشند. پی‏نوشتها 1-به شان نزول آیه: و انطلق الملا منهم ان امشوا و اصبروا علی الهتکم ، (سوره ص،آیه 5) و آیه: و لو لا ان ثبتناک لقد کدت ترکن الیهم شیئا قلیلا (سوره اسری،آیه 74) و آیه: ودوا لو تدهن فیدهنون (سوره قلم،آیه 9) در تفاسیر روایتی مراجعه شود. 2-کتاب الغرر و الدرر آمدی و متفرقات جوامع حدیث. 3-مروج الذهب،ج 2،ص 431.شرح ابن ابی الحدیث ج 1،ص 181. 4-اشباه و نظایر سیوطی در نحو،ج 2.شرح ابن ابی الحدید،ج 1،ص 6. 5-ر،ک:نهج البلاغه. 6-در بحبوحه جنگ جمل،عربی خدمت علی (ع) عرض کرد:یا امیر المؤمنین!تومی‏گویی خدا واحد است؟مردم از هر طرف به وی حمله کرده گفتند ای عرب!مگر پراکندگی قلب و تشویش خاطر علی را مشاهده نمی‏کنی که به بحث علمی می‏پردازی؟علی (ع) به اصحاب خود فرمود:این مرد را به حال خود بگذارید،زیرا من در جنگ با این قوم هم جز روشن شدن عقاید درست و مقاصد دین،منظوری ندارم،سپس تفصیلا به پاسخ سؤال عرب پرداخت (بحار،ج 2،ص 65) 7-شرح ابن ابی الحدید،ج 1،ص 6-9. شیعه در اسلام صفحه 44 تالیف: علامه سید محمد حسین طباطبایی