آثار و برکات توبه

در آیات و روایات چه آثاری و برکاتی برای توبه بیان شده است؟

برکات توبه بسیار است که در آیات و روایات بطور گسترده به آنها اشاره شده است؛ از جمله در آیه 70 سوره فرقان آمده است: «مگر کسانى که توبه کنند، و ایمان آورند و عمل صالح انجام دهند که خداوند گناهان آنان را به حسنات مبدّل می کند». درحدیثى نیز می خوانیم که: «خداوند به توبه کنندگان (واقعى) سه فضیلت داده است که هرگاه یکى از آنها را به جمیع اهل آسمانها و زمین بدهد، مایه نجات آنها است».

برکات و منافع توبه بسیار فراوان است که در آیات و روایات اسلامی بطور گسترده به آنها اشاره شده است؛ از جمله این برکات امور زیر است:
محو گناهان: توبه گناهان را محو و نابود می کند همان گونه که در ذیل آیه: «یا اَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا تُوبُوا اِلَى اللّهِ تَوْبَهً نَّصُوحاً» آمده است: «عَسى رَبُّکُمْ اَنْ یُّکَفِّرَ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ»(1)؛ (امید است [با این کار] پروردگارتان گناهانتان را بپوشاند).
نازل شدن برکات زمین و آسمان: توبه برکات زمین و آسمان را بر توبه کاران نازل می کند، چنان که در آیات 10 و 11 و 12 سورهنوح آمده است: «فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ اِنَّهُ کانَ غَفّاراً ـ یُرْسِلِ السَّماءَ عَلَیْکُمْ مِدْراراً ـ وَ یُمْدِدْکُمْ بِاَمْوال وَ بَنیْنَ وَ یَجْعَلْ لَّکُمْ جَنّات وَ یَجْعَلْ لَکُمْ اَنهاراً» ؛ (به آنها [قوم نوح] گفتم از پروردگار خویش آمرزش بطلبید که او بسیار آمرزنده است تا بارانهاى پر برکت آسمان را پى در پى بر شما بفرستد، و اموال و فرزندانتان را فزونى بخشد، و باغهاى سرسبز و نهرهاى جارى در اختیارتان قرار دهد).
تبدیل سیئات به حسنات: توبه نه تنها گناهرا می پوشاند و از بین می برد، بلکه آن را مبّدل به حسنه می کند، همان گونه که در آیه70 سورهفرقان آمده است که می فرماید: «اِلاّ مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلاً صالِحاً فَاُولئِکَ یُبَدِّلُ اللّهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَنات» ؛ (مگر کسانى که توبه کنند، و ایمانآورند و عمل صالح انجام دهند که خداوند گناهان آنان را به حسنات مبدّل می کند).
پوشاندن آثار گناه: هرگاه توبه کاملاً خالص باشد، خداوند آنچنان آثار گناهرا می پوشاند که – در حدیثآمده – حتّى فرشتگانى را که مامور ثبت اعمال او هستند به فراموشى وا می دارد و به اعضاء پیکر او که مامور گواهى بر اعمال وى در قیامتند دستور می دهد که گناهان او را، مستور دارند، و به زمین که گناهبر آن کرده و گواه بر عمل او در قیامتاست نیز فرمان می دهد که آن را کتمان کند، به گونه اى که روز قیامتهنگامی که در صحنه رستاخیز حضور می یابد، هیچ کس و هیچ چیز برضدّ او گواهى نخواهد داد.
متن حدیثچنین است: امام صادق(علیه السلام) فرمود: «اِذا تابَ الْعَبْدُ تَوْبَهً نَصُوحاً اَحَبَّهُ اللّهُ وَ سَتَرَ عَلَیْهِ فى الدُّنیا وَ الاْخِرهِ فَقُلْتُ وَ کَیْفَ یَسْتُرُ عَلَیْهِ؟ قالَ یُنْسى مَلَکَیْهِ ما کَتَبا عَلَیْهِ مِنَ الذُّنُوبِ وَ یُوحى اِلى جَوَارِحِهِ اُکْتُمی عَلَیْهِ ذُنُوبَهُ، وَیُوحى اِلى بِقاع الاَْرِضِ اُکْتُمی ما کانَ یَعْمَلُ عَلَیْکِ مِنَ الذُّنُوبِ فَیَلْقَى اللّهَ حینَ یَلْقاهُ وَلَیْس شَىْءٌ یَشْهَدُ عَلَیْهِ بِشَىْء مِنَ الذُّنُوبِ» .(2)
نجات در قیامت: درحدیثى از حضرات معصومین می خوانیم که:
«اِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ اَعْطَى التَّائِبِینَ ثَلَاثَ خِصَالٍ لَوْ اَعْطَى خَصْلَهً مِنْهَا جَمِیعَ اَهْلِ السَّمَاوَاتِ وَ الْاَرْضِ لَنَجَوْا بِهَا، قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ «اِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ وَ یُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِینَ»(3)، فَمَنْ اَحَبَّهُ اللَّهُ لَمْ یُعَذِّبْهُ، وَ قَوْلُهُ «اَلَّذینَ یَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَمَنْ حَوْلَهُ یُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ یُوُمِنُوَنَ بِهِ وَ یَسْتَغْفِروُنَ لِلَّذینَ آمَنُوا رَبَّنا وَسِعْتَ کُلَّ شَىْء رَحْمَهً وَ عِلْماً فَاغْفِرْ لِلَّذینَ تابُوا وَ اتَّبَعُوا سَبِیلَکَ وَقِهِمْ عَذابَ الْجَحِیمِ * رَبّنا وَ اَدْخِلْهُمْ جَنّاتِ عَدْن اَلَّتى وَ عَدْتَهُمْ وَ مَنْ صَلَحَ مِنْ آبائِهِمْ واَزْواجِهِمْ وَ ذُرِّیّاتِهِمْ اِنَّکَ اَنْتَ الْعَزِیزُ الْحَکیمُ * وَقِهِمُ السَّیِّئاتِ وَ مَنْ تَقِ السَّیِّئاتِ یَوْمَئذ فَقَدْ رَحِمْتَهُ وَ ذالِکَ هُوَ الفَوزُ العَظیمُ»(4)، وَ قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ «وَ الَّذِینَ لا یَدْعُونَ مَعَ اللَّهِ اِلهاً آخَرَ وَ لا یَقْتُلُونَ النَّفْسَ الَّتِی حَرَّمَ اللَّهُ اِلَّا بِالْحَقِّ وَ لا یَزْنُونَ وَ مَنْ یَفْعَلْ ذلِکَ یَلْقَ اَثاماً یُضاعَفْ لَهُ الْعَذابُ یَوْمَ الْقِیامَهِ وَ یَخْلُدْ فِیهِ مُهاناً اِلَّا مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلًا صالِحاً فَاُوْلئِکَ یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَ کانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِیماً»(5)»(6).
معصوم(علیه السلام) در این حدیثمی فرماید: «خداوند به توبه کنندگان [واقعى] سه فضیلت داده است که هرگاه یکى از آنها را به جمیع اهل آسمانها و زمین بدهد، مایه نجات آنها است، …».
این سه خصلت، مضمون سخنان خداوند است که در ضمن یکی از آنها خداوند می فرماید: «خداوند توبه کاران و پاکیزگان را دوست دارد»؛ معصوم(علیه السلام) در ادامه می فرماید: « خداوند هرکس را دوست بدارد، عذابش نخواهد کرد».
مضمون سخن بعدی(آیات شریفه 7- 9 سورهمومن)، این است که توبه کار حقیقى چنان مورد عنایت و محبّت پروردگار قرار می گیرد که حاملان عرش الهى براى او استغفارمی کنند، و تقاضاى ورود او و خانواده اش را در بهشتبرین و جنّات عدن می نمایند.
مضمون سخن سوم (آیه 68 سورهفرقان)، نیز این است که سیئات توبه کاران در قیامتبه حسنات تبدیل خواهد شد. (7)
پی نوشت: (1). سوره تحریم، آیه 8.
(2). الکافی، کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، محقق/ مصحح: غفارى، على اکبر، و آخوندى، محمد، دار الکتب الإسلامیه، تهران‏، چاپ چهارم، 1407 ق‏، ج ‏2، ص 436، (باب التوبه …) .
(3). سوره بقره، آیه 222 .
(4). سوره مؤمن (غافر)، آیات 7-9.
(5). سوره فرقان، آیه 68.
(6). الکافی، کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، محقق/ مصحح: غفارى، على اکبر، و آخوندى، محمد، دار الکتب الإسلامیه، تهران‏، چاپ چهارم، 1407 ق‏، ج ‏2، ص 432، (باب التوبه …) .
(7). گرد آوری از کتاب: اخلاق در قرآن‏، آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازى، مدرسه الامام على بن ابى طالب(ع)، قم، چاپ اول، 1377 ه. ش‏، ج 1، ص 244.