شرح دعای روز هفتم ماه رمضان

شرح دعای روز هفتم ماه رمضان از منظر آیه الله مجتهدی تهرانی

«اَللّهُمَّ اَعِنّی فیهِ عَلی صِیامِهِ وَقِیامِهِ»

خدایا کمک کن در این ماه روزه بگیریم و شب زنده داری کنیم. اگر خدا کمک کند، گرسنگی را نمی‌فهمیم. عبادت شب و سحر، دعاهای ابوحمزه ثمالی و افتتاح را انجام می‌دهیم. گاهی افرادی غصه می‌خورند که ماه رمضان چگونه روزه بگیریم؟ خوب دعا کنید و خدا کمکتان می‌کند.

روزه چیست و چه فوایدی دارد؟! روزه طبق آنچه در لغت و رساله‌های عملیه آمده است، عبارت است از: خودداری کردن شخص از خوردن و آشامیدن و دیگر مبطلات روزه (که در رساله‌های عملیه ذکر گردیده است) و نیز پرهیز از گناهان اعضا و جوارح و در نهایت هرگونه خودداری قلبی شخص روزه‌دار از توجه به غیر خداوند.

برای روزه فواید و آثار زیادی ذکر گردیده است که به بعضی از آن‌ها اشاره می‌گردد :

1- یکی از فوائد روزه در اسلام تندرستی است. چنانچه پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه وآله) فرمودند: «روزه بگیرید تا سالم بمانید.» (بحار، ج 93، ص 255) و هرچه که علم بیشتر پیشرفت می‌کند، ابعاد مختلفی از فواید روزه‌داری معلوم می‌گردد.

روزه باعث تحریک انسان‌ها نسبت به همنوع خود می‌شود! چنانکه در روایتی آمده است: خداوند روزه را واجب کرد تا ثروتمندان و فقرا را همسان سازد. (وسائل، ج 7، ص 2) روزه باعث می‌شود تا ثروتمندان طعم تشنگی و گرسنگی را چشیده و به یاد فقرا و مستمندان بیفتند تا بدین وسیله عاطفه آن‌ها تحریک شده و بخشی از درآمد خود را به آنان اختصاص دهند
2- سپر در برابر آتش جهنم است. حضرت رسول اکرم(صلی الله علیه وآله) می‌فرمایند: «الصوم جنه من النار»؛ روزه سپری در مقابل آتش جهنم است. (وسائل، ج 7، ص 285)

3- مایه اجابت دعا. رسول خدا(صلی الله علیه وله): «لا ترد دعوه الصائم؛ دعای روزه‌دار رد نمی‌شود» (بحار، ج 93، ص 256)

4- باعث بخشیده شدن گناهان. رسول خدا(صلی الله علیه وله) می‌فرمایند: هرکس ماه رمضان را برای خدا روزه بدارد، تمام گناهانش آمرزیده می‌شود. (تفسیر مراغی، ج2، ص 69)

5- باعث می‌شود فرشتگان برایش دعا کنند. رسول گرامی اسلام(صلی الله علیه وله) دراین‌باره می‌فرمایند: خداوند فرشتگان خود را موظف کرده است که برای روزه‌داران دعا کنند. (بحار، ج 93، ص 285)

فواید اجتماعی روزه
البته این‌ها و ده‌ها فایده دیگر که در آیات و روایات ذکر گردیده، اشاره‌ای بود به فواید و آثار فردی روزه. برای روزه فواید اجتماعی فراوانی ذکر گردیده که به بعضی از آن‌ها اشاره می‌شود؛

1- روزه باعث تحریک انسان‌ها نسبت به همنوع خود می‌شود! چنانکه در روایتی آمده است: خداوند روزه را واجب کرد تا ثروتمندان و فقرا را همسان سازد. (وسائل، ج 7، ص 2) روزه باعث می‌شود تا ثروتمندان طعم تشنگی و گرسنگی را چشیده و به یاد فقرا و مستمندان بیفتند تا بدین وسیله عاطفه آن‌ها تحریک شده و بخشی از درآمد خود را به آنان اختصاص دهند.

2- روزه‌داری باعث خودداری شخص از خیلی از جرائم و صفات زشت اخلاقی و اجتماعی می‌گردد. از جمله آن‌ها: دروغ، مجادله و درگیری، غیبت، تهمت، فحش، سرزنش و خشم، مردم‌آزاری، معاشرت با مفسدان، سخن‌چینی، حرام‌خواری و… است بی‌تردید هر یک از این گناهان که کنترل شود، باعث جلوگیری از آسیب‌های فراوان اجتماعی شده و باعث آرامش آن می‌گردد. «و ذکر دائمی را نصیبم فرما» باید دانست قرآن کریم علاوه بر ذکر زبانی، ذکر قلبی و یاد درونی را می‌ستاید. ذکر و فکر، همراه یکدیگر ارزش است. متأسفانه کسانی که ذکر می‌گویند، ولی اهل فکر نیستند و کسانی اهل فکر هستند ولی اهل ذکر نیستند! ذکر یکی از نمونه‌های روشن عبادت است و ذکر خدا و نعمت‌های او، زمینه شکر و سپاس است، چنان که غفلت از یاد خدا، مایه کفران است. ذکر یک نوع حضور قلبی است که اثرات زیادی برای ذاکر دارد، از جمله؛ باعث توکل، معرفت، شکر، توجه دائمی به خداوند و جلوگیری از لغزش و گناه، محبت نسبت به قلب هستی یعنی خداوند، امید و رجاء و… می‌شود. ذکر مقام انسان را تا جایی بالا می‌برد که می‌فرماید: تو یاد من باش، تا من هم یاد تو باشم. (فاذکرونی اذکرکم – بقره آیه 152)

«وَجَنِّبْنی فیهِ مِنْ هَفَواتِهِ وَ اثامِهِ»
خدایا ماه رمضان ما را از لغزش و گناه حفظ کن. بدبختی است که آدم در ایام سال گناه کند و ماه رمضان هم به گناه ادامه دهد. در ماه رمضان باید تمام اعضا و جوارحمان روزه باشد. اگر روزه‌ای بگیریم که چشمان، زبانمان، گوشمان، نامحرم ببیند، دروغ بگوید و غیبت بشنود ، روزه‌مان «عام» می‌شود. اما به ما می‌گویند که روزه خاص بگیرید، یعنی اعضا و جوارحت هم روزه باشند.

حدیث داریم؛ زمانی که روزه می‌گیرید باید گوش و چشم و پوست بدنتان هم روزه بگیرند. باید اعضا و جوارحمان هم روزه باشند تا این روزه در ما اثر بگذارد.

البته یک روزه دیگر هم داریم که روزه خاص الخاص است. در این روزه، قلبمان در ماه رمضان به غیر خدا متوجه نمی‌شود.

حدیث است که اگر حیوانات ذکر نگویند، اسیر دام صیاد می‌شوند. این صداهایی که از حیوانات می‌شنویم، ذکرهایی است که توسط آنان بیان می‌شد. حتی درخت و بیابان و کوه و دشت هم ذکر می‌گویند

«وَارْزُقْنی فیهِ ذِکْرَکَ بدَوامِهِ»
خدایا روزی کن که در ماه رمضان یاد تو باشم. «ذکر»، هم یاد معنا می‌کند و هم معنای ذکر زبانی را می‌دهد. دائماً باید به یاد خدا باشم.

وی می‌گوید: حدیث است که اگر حیوانات ذکر نگویند، اسیر دام صیاد می‌شوند. این صداهایی که از حیوانات می‌شنویم، ذکرهایی است که توسط آنان بیان می‌شد. حتی درخت و بیابان و کوه و دشت هم ذکر می‌گویند.

«بِتَوْفیقِکَ یاهادِی الْمُضِلّینَ»
اما به توفیق خودت ای راهنمای گمراهان. ای خدایی که گمراهان را راهنمایی می‌کنی، توفیق بده این دعاهای روز هفتم درباره ما مستجاب شود.

شرح دعای روز هفتم ماه مبارک رمضان از جواد محدثی

أَللّـهُمَّ أَعِنّى فِیهِ عَلى صِیامِهِ و َقِیامِهِ وَ جَنِّـبْنى فیهِ مِنْ هَـفَواتِهِ وَآثامِهِ
وَ ارْزُقْنى فیهِ ذِکْــرَکَ بِـدَوامِهِ بِتَوْفیقِکَ یا هادِىَ الْمُضِلّینَ.

فرازهای این دعا عبارت است از:

روح نیایش
عبادت، با کمکهاى الهى
یاد مداوم خدا، سازنده ترین عبادت

روح نیایش
خداوند به عیساى مسیح وحى کرد:

«اى عیسى! مرا بخوان و دعا کن، همچون غریقى که فریاد رسى ندارد.

اى عیسى! همواره در تنهایى ها به یاد من باش،

بدانکه از ناله ها و نجواها خوشحال می شوم،

در نیایش، «زنده» باش، نه «مرده»!

***

دعا، باید از عمق جان برآید و خواسته دل باشد.

جملات دعا، باید شعله هایى از روح دردمند و نیازمند و جستجوگر و طالب و عاشق انسان باشد.

دعا، باید «حیات» داشته باشد. نیایش، باید «روح» داشته باشد، زنده باشد، نه مرده. باید از صمیم جان خواست، همچون دردمندى گرفتار و بى درمان، همچون غریقى که در چنگ امواج، گرفتار است و فریادرسى ندارد.

در نیایش باید «قلب» را پیش خدا برد. این ظرف را باید پر از خدا کرد، باید خدا را فریاد کرد، تا ناله به جایى برسد، تا «لبّیک» اجابتى از سوى پروردگار آید، تا رخصت بار یافتنى به آن بارگاه، داده شود.

عبادت، با کمکهاى الهى
درست است که خداوند از ما عبادت خواسته و به نماز و روزه فرمان داده است، لیکن در موفّق شدن به اینها نیز، خدا باید خود، یارى کند.

شبهاى پربرکت، سحرهاى پر معنویت، روزهایى که سفره ضیافت الهى گسترده است. زمینه عمل آماده است، امّا باید خداوند توفیق دهد بر «صیام» و «قیام». تا از «لغزش»ها، «گناهان»، دورى کنیم.

در طریق عمل، با موانعى روبه رو هستیم. نفس، سنگ اندازى می کند، دل، تمایل به هوس و شهوات دارد، غرور و ریاست طلبى و خودخواهى گاهى زبانه می کشد، ابلیس در جهت بازداشتن ما از پرداختن به حق، وسوسه می کند، بالأخره دشمنانى درونى و بیرونى داریم که باید از چنگشان رها شویم تا به خدا برسیم. امدادهاى الهى، باید «همراه» ما باشد.

طىّ این مرحله، بى همرهى خضر مکنظلمات است، بترس از خطر گمراهى
آیا نمازى که می خوانیم، همان نماز خدا خواسته است؟!

«عمر ما، بانگِ کور عادت هاست،کو نماز على؟… کجاست؟… کجاست؟»
یاد مداوم خدا، سازنده ترین عبادت
همیشه به یاد خدا بودن، همواره متوجّه مسؤولیت و تعهّد بودن، در همه جا خدا را حاضر و ناظر دانستن، با همه چیز خدا را دیدن، نسبت به تمام اعمالمان خدا را «بصیر» دانستن، نسبت به همه حرفهایمان، او را «شنوا» دانستن، خود را در همه حال، در محضر «اللّه » دیدن…

این است معناى واقعى ذکر خدا، که سازنده است، بازدارنده از گناه است، دعوت کننده به طاعت است، عامل خوف و خشیت است، سبب ساز حضور قلب است.

آنچه که در این فراز، در دعاى امروز از خداوند خواسته ایم، «دوام ذکر» است، نه فقط «ذکر»، نه اینکه یک بار، یا دوبار، به یاد خدا بیفتیم، نه… بلکه همیشه به یاد خدا بودن و خدا را در یاد داشتن و عظمت و آگاهى و علم و بصیرت و شنوایى او را در نظر داشتن.

نماز خواندن مهمّ نیست، باید اهل نماز بود.

ذکر مرحله اى مفید نیست، ذکر مدام، سازنده است.

خواجه عبداللّه انصارى در کتاب «صدمیدان» گفته است:

«فرق میان تفکّر و تذکّر آن است که تفکّر، «جستن» است، و تذکّر «یافتن» است. و تذکّر سه چیز است:

به گوش ترس، نداى وعید شنیدن،

و به چشم رجا، با منادى به وعده دوست نگریستن،

و به زبانِ نیازمندى، منّت را اجابت کردن است».

مرحوم، ملاّاحمد نراقى گفته است:

«… یاد خدا کردن، نفع آن در صورتى است که دوامی داشته باشد، یعنى دائم یا اکثر اوقات در یاد خدا باشد و با زبان او را یاد کند، با حضور قلب و فراغت دل و توجّه تام به خداوند علاّم، تا اینکه فکر او در دل قرار گیرد و انوار عظمت او بر دل بتابد و از اشراقات خورشید جمال او، سینه گشاده گردد…»[1]

در قرآن کریم، نماز، بعنوانِ «یاد خدا» مطرح شده است. آن هم ذکر بزرگتر و برتر: « وَلَذِکُراللّه ِ أکبَر »[2] و « اَقِمِ الصَّلوهَ لِذِکرى »[3].

ذکر خدا بعنوان مایه اطمینان و آرامش قلب بیان شده است. فراموشى خدا، به خودفراموشى منتهى می شود: «نَسُوا اللّه َ فَاَنْسیهُم اَنْفُسَهُمْ»[4]

ذکر خدا، سبب خشوع قلب است: «تَخْشَعُ قُلوبُهُم لِذِکرِاللّه »[5]

در دعاى کمیل، مولا، یاد خدا را مایه آبادانى اوقات شبانه روزى دانسته است و از خداوند این آبادى را خواسته است: (اَنْ تَجعَلَ أوقاتى مِنَ الّلیلِ وَ النَّهارِ بِذِکرِکَ مَعمُورَهً).

ذکر، مایه آرامش خاطر و اطمینان قلب است،

رسیدن به خودآگاهى و «خداآگاهى» است،

مایه قدرت نفس و اتّصال به کانون قدرت هاست،

از بین برنده وسوسه ها و دغدغه هاى درونى است،

عامل ارتباط با خدا و وسیله تغذیه روح و امداد جان است و رسیدن به حقایقى برتر و والاتر از جلوه هاى مادّى هستى است.

* * *

از خدا بخواهم، توفیق یاد مداوم و مستمرّ الهى را، که او رهنماست، و هدایت کننده همه است و نشان دهنده راه، به گمراهان است.

[1] ـ معراج السعاده، ص 574.
[2] ـ عنکبوت، آیه 45.
[3] ـ طه، آیه 14.
[4] ـ حشر، آیه 19.
[5] ـ حدید، آیه 16.

نماز شب هشتم ماه رمضان
دو رکعت در هر رکعت حمد و ده مرتبه توحید و بعد از سلام هزار مرتبه سُبْحانَ اللّهِ.