نحوه ختم اعمال ماه شعبان (اقبال الاعمال)
الجزء الثانی؛ الباب التاسع فیما نذکره من فضل شهر شعبان و فوائده و کمال موائده و موارده و فیه فصول؛ فصل فیما نذکره مما یختم به شهر شعبان
جلد دوم؛ باب نهم: فضیلت ماه شعبان و مزایا و اعمال ماه و در این باب فصل هایی قرار دارد، فصل هشتاد و پنجم، نحوه ختم اعمال ماه شعبان:
اعلم أننا ذکرنا فی الجزء الخامس عند عمل کل شهر ما لا غنى لمن یرید مراقبه الله جل جلاله عنه و روینا أخبارا أن عمل کل شهر یرفع إلى الله جل جلاله فی آخر خمیس منه فینبغی الاجتهاد فی آخر خمیس من شعبان فی تطهیر سرائرک التی هی عیار الأعمال فی الزیاده و النقصان و الأعمال بالنیات و تستدرک فارطها و تتم نقصانها بغایه الإمکان و تعرضها مع ما یصل الجهد إلیه عرض الخائف من ردها علیه فإن لم یکن فی أعمالنا إلا أن نشاطنا لمطالبنا الدنیویه و اشتغالنا بشهواتها الطبیعیه أرجح من مهمات الله جل جلاله و من مراداته و فرحنا بقضاء حاجتنا الفانیه أکثر من سرورنا بخدمه الله عز اسمه و طاعاته و هذا سقم ظاهر لا ریب فیه و بعید أن تخلو الأعمال من دواهیه و یکون تسلیم عملک آخر یوم خمیس من شعبان إلى الذین تعرض علیهم الأعمال فی ذلک الیوم من ثواب الرحمن و یسلمها إلیهم تسلیم ضیفهم و عبدهم و ضیعه [صنیعه] رفدهم و رعیتهم الهارب من نفسه و هواه و من عدل مولاه إلى الدخول فی ظلهم و التمسک بأذیال مجدهم و فضلهم و مع عرض الأعمال آخر خمیس من هذا الشهر کما ذکرناه فلا بد أن تعرضها فی أجزاء الشهر عرضا آخر بالاستظهار الذی حررناه فلقد قدمنا فی الجزء الأول من هذا الکتاب ما یدل على ما یعرفه الإنسان من نفسه من سوء الآداب على مالک یوم الحساب
در جلد پنجم از سلسله کتاب های «المهمات و التتمّات» در ضمن اعمال هر ماه، آنچه را که مراقبان خداوند –جلّ جلاله- از آن بی نیاز نیستند، یادآور شدیم و روایاتی را مبنی بر اینکه: «اعمال هر ماه در آخرین پنجشنبۀ آن به سوی خدا بالا برده می شود.» نقل کردیم. بنابراین، شایسته است در آخرین پنحشنبۀ ماه شعبان در تطهیر باطن خود که ملاک فزونی و نقصان اعمال است، بکوشی؛ زیرا ارزش اعمال انسان به نیت است و نیز بکوش اعمالی را که انجام نداده ای جبران نموده و تا حد توان، کاستی آن را تکمیل کنی و تا آنجا که توانت می رسد و مانند کسی که از ردّ اعمال بیمناک است، انها را به درگاه خداوند –جلّ جلاله- عرضه کنی. اگر اعمال ما جز این نقص را نداشت که نشاط و شادمانی ما هنگام رسیدن به خواسته های دنیوی و اشتغال به شهوات طبیعی دنیا در نزد ما از آنچه در نزد خداوند –جلّ جلاله- است و خداوند از ما خواسته، مهم تر است و ترجیح بیشتری دارد و شادمانی ما به برآورده شدن حوایج ناپایدار بیشتر از خوشحالی ما به خدمت و طاعات خداوند –جلّ اسمه- است، در نقص آنها کافی بود و این بیماری روشنی است که هیچ تردیدی در آن نیست و بعید است که اعمال ما از این گرفتاری ها و مصایب خالی باشد. نیز توجه داشته باش که در آخرین پنجشنبه شعبان، اعمالت را برای رسیدن به ثواب خداوند رحمت گر به کسانی که اعمال همه در این روز بر آنها عرضه می شود، عرضه کنی و مانند میهمان و بنده، و وارد شونده دچار هلاکت شده و همانند رعیت گریزان از دست نفس و هواهای نفسانی و کسی که به سایه عدل مولایش پناه برده و به دامن بزرگی و تفضل او چنگ زده است، اعمال خویش را به آنان عرضه کن. نیز افزون بر عرضه اعمال در آخرین پنجشنبه این ماه به صورتی که یادآور شدیم، اعمالت را با رعایت احتیاط در بخش بخش این ماه نیز عرضه کن؛ زیرا در جلد اول از سری کتاب های «المهمات و التتمات» گذشت که انسان به آداب زشت خود در برابر خداوندی که مالک روز حساب است، آگاه است
فَرُوِّینَا
و طی روایتی آوردیم که:
أَنَّهُ یُنَادِی مَلَکٌ مِنَ اللَّهِ جَلَّ جَلَالُهُ عِنْدَ کُلِّ صَلَاهٍ أَیُّهَا النَّاسُ قُومُوا إِلَى نِیرَانِکُمُ الَّتِی أَوْقَدْتُمُوهَا عَلَى ظُهُورِکُمْ فَأَطْفِئُوهَا بِصَلَاتِکُمْ
«فرشته ای از سوی خداوند –جلّ جلاله- در اوقات نماز ندا در می دهد: ای مردم، برخیزید و آتش هایی را که علیهِ خود روشن کرده اید، با گزاردن نماز خاموش کنید.»[1]
و أنت تعلم ما بین الظهرین و بین العشاءین من الوقت الیسیر و مع هذا فهذا الحدیث یقتضی أنه ما یسلم العبد فیما بین هذین الوقتین من حال یقتضی استحقاق النار و خطرها الکبیر فاعرض من عمل هذا الشهر السعید عند آخر یوم منه عرض أعمال لئام العبید على مولاهم العظیم المجید و عرض أعمال أهل الإباق و التشرد و الجفاء على مالک ما عاملهم بغیر الصفاء و الوفاء و ستر العیوب و التجاوز عن المعاجله عن الذنوب
بنابراین، با وجود آنکه می دانی فاصلۀ نماز ظهر و عصر و نیز مغرب و عشا چقدر کوتاه است، معنای این حدیث آن است که بنده در این فاصلۀ کوتاه مستحق آتش جهنم و دچار خطر بزرگی است. بنابراین، اعمالی را که در طول این ماه فرخنده به جا آوردی، در آخرین روز از آن، همانند بندگانی که نزد مولای بزرگ و بلند پایه خود سرافکنده و مانند بردگانی که از دست مولای خود گریخته و بر مالک خود جفا نموده اند، اعمالت را بر مولایت عرضه کن، مولایی که همیشه با صفا و وفا و با پوشیدن عیب ها و گذشتن از کیفر گناهان با تو رفتار کرده است.
[1]) فلاح السائل، ص 156