اگر اعتقاد به «معاد» انسان را از انحراف و گناه باز می دارد؛ پس چرا در جوامع مذهبى این همه انحراف دیده می شود؟
بى تردید اعتقاد به معاد، انسان را از گناه باز می دارد. خداوند فراموشى معاد و روز حساب را از عوامل گمراهى می داند. (… اِنَّ الَّذینَ یضِلّونَ عَن سَبیلِ اللّهِ لَهُم عَذابٌ شَدیدٌ بِما نَسوا یومَ الحِساب)[3]؛ … در حقیقت کسانى که از راه خدا گمراه می شوند چون روز حساب را از یاد برده اند عذاب سختى دارند.
جامعه اى که تنها علم و آگاهى به معاد داشته باشد، ولى آن را باور نکرده و به مرحله یقین نرسیده باشد، از انحراف، ستم و تعدّى مصون نخواهد بود. هنگامی که انسان به چیزى یقین پیدا کرد و باور نمود، دیگر آن را فراموش نمی کند و یقین به معاد است که از انحرافات جلوگیرى می کند.
داشتن عنوان مذهبى به تنهایى دلیل نمی شود که در جامعه انحرافى نباشد. در جامعه اى که اکثر مردم معاد را باور کنند، انحرافات کاهش می یابد. نمونه آن ماه رمضان در جوامع اسلامی است، چون در این ماه مردم بیش از ماه هاى دیگر به یاد معاد هستند، میزان بزه کارهاى اجتماعى کاهش می یابد.
—————
[3] ص، آیه 26.