قرآن مجموعه آیات و سوره های نازل شده بر پیامبر اسلام است که پیش ازهجرت و پس از آن در مناسبت های مختلف و پیش آمدهای گوناگون به طور پراکنده نازل شده است.سپس گرد آوری شده و به صورت مجموعه کتاب در آمده است.
نزول قرآن تدریجی،آیه آیه و سوره سوره،بوده و تا آخرین سال حیات پیامبر صلی الله علیه و آله ادامه داشته است.در دوران حیات پیامبر صلی الله علیه و آله هرگاه پیش آمدی رخ می داد یامسلمانان با مشکلی روبرو می شدند،در ارتباط با آن پیش آمد یا برای رفع آن مشکل یا احیانا پاسخ به سؤال های مطرح شده،مجموعه ای از آیات یا سوره ای نازل می شد.این مناسبت ها و پیش آمدها را اصطلاحا اسباب نزول یا شان نزول می نامند،که دانستن آن ها برای فهم دقیق بسیاری از آیات ضروری است.این نزول پراکنده،قرآن را از دیگر کتب آسمانی جدا می سازد.زیرا صحف ابراهیم و الواح موسی یک جا نازل شد و همین امر موجب عیب جویی مشرکان گردید: و قال الذین کفروا لو لا نزل علیه القرآن جملة واحدة… ،کسانی که کفر ورزیده اند گفتند:چرا قرآن یک جا بر او نازل نگردیده؟ …».در جواب آنان آمده: کذلک لنثبت به فؤادک و رتلناه ترتیلا (1) ،این به خاطر آن است که قلب تو را به وسیله آن استوار گردانیم و[از این رو]آن را به تدریج بر تو خواندیم ».
در جای دیگر می گوید: و قرآنا فرقناه لتقراه علی الناس علی مکث و نزلناه تنزیلا (2) ،قرآنی که با آیاتش را از هم جدا کردیم تا آن را با درنگ برمردم بخوانی و آن را به تدریج نازل کردیم ».
به طوری که از قرآن استنباط می شود،حکمت تدریجی بودن نزول قرآن آن است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و مسلمانان احساس کنند هم واره مورد عنایت خاص پروردگارقرار دارند و پیوسته رابطه آنان با حق تعالی استوار است و این تداوم نزول باعث دل گرمی و تثبیت آنان را فراهم سازد. و اصبر لحکم ربک فانک باعیننا… (3) ،و در برابردستور پروردگارت شکیبا باش چرا که مورد عنایت کامل ما قرار داری…»این قبیل دل گرمی های مداوم برای پیامبر اسلام فراوان بوده است و در قرآن در موارد بسیاری بدان اشاره شده است.
پی نوشتها:
1- فرقان 25:32.
2- اسراء 17:106.
3- طور 52:48.