محدود بودن علم پیامبراکرم (ص) به چه معنایى است؟
درباره حدود علم پیامبران گفته شده که آنها باید آگاهى کامل و جامع به اصول و فروع تشریع الهى و ملاکات تشریع داشته باشند، ولى باید دانست که:
1. علم پیامبران ذاتى و استقلالى نیست، بلکه علم آنها عارضى و گرفته شده از خداوند متعال است و علم نامحدود مخصوص خداوند متعال می باشد؛ (وَعِندَهُو مَفَاتِحُ الْغَیبِ لاَ یعْلَمُهَآ إِلاَّ هُو)؛[1] کلیدهاى غیب تنها نزد اوست و جز او کسى آنها را نمی داند.
2. تمام پیامبران الهى نسبت به برخى علوم آگاهى ندارند و علم آنها تنها نزد خداوند متعال است؛ مانند علم به ساعت برپایى قیامت؛ چنان که قرآن کریم می فرماید: (یسْـَلُونَکَ عَنِ السَّاعَهِ أَیانَ مُرْسَـهَا قُلْ إِنَّمَا عِلْمُهَا عِندَ رَبِّى لاَ یجَلِّیهَا لِوَقْتِهَآ إِلاَّ هُوَ ثَقُلَتْ فِى السَّمَـوَ تِ وَالأَْرْضِ لاَ تَأْتِیکُمْ إِلاَّ بَغْتَهً یسْـَلُونَکَ کَأَنَّکَ حَفِىٌّ عَنْهَا قُلْ إِنَّمَا عِلْمُهَا عِندَ اللَّهِ وَلَـکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لاَ یعْلَمُونَ )؛[2] از تو درباره قیامت می پرسند [که] وقوع آن چه وقت است؟ بگو: «علم آن تنها نزد پروردگار من است. جز او [هیچ کس] آن را به موقع خود آشکار نمی گرداند. [این حادثه] بر آسمان ها و زمین گران است، جز ناگهان به شما نمی رسد».[ باز] از تو می پرسند گویا تو از[ زمان وقوع] آن آگاهى. بگو: «علم آن، تنها نزد خداست ولى بیشتر مردم نمی دانند.
3. گاهى پیامبر اگر بخواهد به موضوعى علم پیدا کند، می تواند عالم شود، ولى به خاطر مصالحى و مشیتى که خداوند متعال در نظر دارد، نمی خواهد بداندو نمی داند؛ مثلا حضرت یعقوب(ع) اگر می خواست می توانست علم پیدا کند که فرزندش حضرت یوسف(ع) کجاست، ولى چون مشیت الهى به این تعلق گرفته بود که او امتحان شود و مصالح دیگرى در میان بود، نخواست علم پیدا کند و به مکان حضرت یوسف علم پیدا نکرد.»
بنابراین، محدوده علم پیامبر اکرم(ص) که از زمره پیامبران و خاتم آنهاست، محدود به مشیت و مصلحت خداوند متعال است و علم آن حضرت نیز عارضى و گرفته شده از خداوند متعال می باشد.[3]
—————
[1] انعام، آیه 59.
[2] اعراف، آیه 187.
[3] ر.ک: المیزان، ج 7، ص 124ـ130؛ ج 5، ص 71 و جعفر سبحانى، منشور جاوید، ج 10، ص 187ـ206.