اگر کودک از آغاز عقل می داشت، مسلّمآ بسیار رنج می برد؛ زیرا احساس ناتوانى و مذلّت می کرد که چرا نمی تواند راه برود، غذا بخورد، و کمترین حرکتی داشته باشد. از سویی انتقال به دنیاى ناشناخته چنان وحشت و اضطرابى در او ایجاد می کرد که ممکن بود فکر و اعصاب او را آزار دهد؛ اما خداوند که انسان را براى تکامل آفریده همه این اصول را در او پیش بینى کرده است. از این رو قرآن می فرماید: «خداوند شما را از شکم مادرانتان خارج نمود در حالى که هیچ چیز نمی دانستید؛ و براى شما، گوش و چشم و عقل قرار داد».
اگر کودک از آغاز عقل می داشت، مسلّمآ بسیار رنج می برد؛ زیرا احساس ناتوانى و مذلّت می کرد که چرا نمی تواند راه برود، غذا بخورد و کمترین حرکتى داشته باشد؛ باید او را در پارچه اى بپیچند و در گهوار بخوابانند و جامه اى بر او بیفکنند و تر و خشک کنند. امام صادق(علیه السلام) ضمن اشاره به این مطلب در حدیثمعروف توحیدمفضّل می فرماید: «بعلاوه اگر عاقل متولّد می شد و زندگى مستقل داشت، شیرینى حرکات کودکانه و حلاوت تربیت اولاد و رابطه اى که از این طریق میان فرزندان و پدر و مادر در تمام عمر برقرار می شود از میان می‌رفت».(1)
گذشته از اینها انتقال به دنیاى کاملا جدید و ناشناخته چنان وحشت و اضطرابى در او ایجاد می کرد که ممکن بود فکر و اعصاب او را آزار دهد؛ ولى آن قدرت لایزالى که انسان را براى تکامل آفریده همه این اصول را در او پیش بینى فرموده است.
همچنین اگر حواس او کامل بود، یک مرتبه چشم باز می کرد و صحنه هاى تازه را مشاهده می نمود و گوش او صداها و آهنگ هاى جدید را می شنید؛ و چه بسا قدرت تحمّل آنها را نداشت؛ لذا این امور تدریجآ و یکى پس از دیگرى صورت می گیرد. جالب توجّه اینکه قرآنمجید می فرماید: «وَ اللّهُ اَخْرَجَکُمْ مِنْ بُطُونِ اُمَّهاتِکُمْ لاتَعْلَمُونَ شَیْئاً وَ جَعَلَ لَکُمُ السَّمْعَ وَ الاَبْصارَ وَ الاَفْئِدَهَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ»(2)؛ (و خداوند شما را از شکم مادرانتان خارج نمود در حالى که هیچ چیز نمی دانستید؛ و براى شما، گوش و چشم و عقل قرار داد تا شکربه جا آورید).
طبق این آیه، انسان در آغاز هیچ علمی نداشت و حتّى گوش و چشم نداشت؛ سپس خداوند قدرت شنیدن، دیدن و اندیشیدن را به او داد. شاید ذکر واژه «سمع»؛ (گوش) قبل از ذکر «ابصار»؛ (چشم ها) اشاره به این است که در نوزادان نخست فعالیّت گوش شروع می شود و بعد از مدّتى چشم ها توانایى دیدن را پیدا می کنند. حتّى بعضى معتقدند که گوش در عالم جنین، کم و بیش قدرت شنوایى دارد و آهنگ قلب مادر را می شنود و به آن عادت می کند.(3)
پی نوشت:
(1). بحار الأنوار، مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، محقق / مصحح جمعى از محققان، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، 1403 ق، ج 3، ص 64، باب 4 الخبر المشتهر بتوحید المفضل بن عمر.
(2). قرآن کریم، سوره نحل، آیه 78.
(3). پیام قرآن، مکارم شیرازی، ناصر، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1386 هـ ش، چاپ نهم، ج 2، ص 90.