علت اصلى انکار قیامت چیست؟

علت اصلى انکار قیامت، نزد کسانى که آن را باور نمی کنند، چیست؟

از آیات قرآن کریم روشن می شود که مهم ترین علت انکار منکران معاد دو چیز است: شبهه علمی و شهوت عملى.

1. شبهه علمی
برخى از منکران معاد به خاطر عدم آگاهى از جهان آفرینش و جهل به عظمت و قدرت پروردگار، تصور می کنند که تبدیل شدن اجزاى پوسیده به انسان، کارى ناممکن و یا مشکل است و کسى توانایى این کار را ندارد؛ آنان می گویند: (أَءِذَا مِتْنَا وَ کُنَّا تُرَابًا وَ عِظَـمًا أَءِنَّا لَمَبْعُوثُون)[21]؛ آیا هنگامی که ما مردیم و به خاک و استخوان مبدل شدیم، بار دیگر برانگیخته خواهیم شد؟!؛ (مَن یحْىِ الْعِظَـمَ وَ هِىَ رَمِیم)[22]؛ چه کسى این استخوان ها را زنده می کند در حالى که پوسیده است؟!
قرآن کریم در جواب این گونه افراد می فرماید: بگو: همان کسى آن را زنده می کند که نخستین بار آن را آفرید و او به هر مخلوقى دانا است! … آیا کسى که آسمان ها و زمین را آفرید، نمی تواند همانند آنان [انسان هاى خاک شده] را بیافریند؟! آرى![ می تواند]، و او آفریدگار دانا است! فرمان او چنین است که هرگاه چیزى را اراده کند، تنها به آن می گوید: موجود باش! آن نیز بى درنگ موجود می شود![23]
در جاى دیگر نیز می فرماید: اى مردم اگر در رستاخیز شک دارید، [به این نکته توجّه کنید که:] ما شما را از خاک آفریدیم، سپس از نطفه و …[ از سوى دیگر] زمین را[ در فصل زمستان] خشک و مرده می بینى، امّا هنگامی که آب باران فرو می فرستیم، به حرکت در می آید و می روید و از هر نوع گیاهان زیبا می رویاند! این به خاطر آن است که[ بدانید]خداوند حقّ است و او است که مردگان را زنده می کند و بر هر چیزى توانا است و این که رستاخیز آمدنى است و شکى در آن نیست و خداوند تمام کسانى را که در قبرها هستند زنده می کند.[24] (وَذلِکَ عَلَى اللَّهِ یسِیر)[25]؛ و این براى خداوند آسان است.»

2. شهوت عملى
علت دیگر انکار قیامت، تمایل به بى بند و بارى و بهره گیرى بى قید و شرط از دنیا و هرگونه هوس رانى و هوس بازى است. افراد نفس پرست براى اشباع غرایز حیوانى خود، هیچ حد و مرزى قائل نمی باشند و اگر هم به ظاهر به قوانین تن می دهند، براى این است که چاره اى جز آن ندارند؛ لذا در پنهانى همه را زیر پا می گذارند.
اعتقاد به معاد در انسان نوعى حالت خویشتن دارى و محدودیت و رعایت قوانین الهى و حقوق سایر انسان ها پدید می آورد. قهراً افراد نفس پرست با چنین عقیده اى مخالف و در کشمکش خواهند بود، زیرا آنان می خواهند با در هم شکستن هر نوع اندیشه محدودیت آور، گام به پیش نهند و به ارضاى غرایز و خواسته هاى حیوانى خود بپردازند: (بَل یریدُ الاِنسـنُ لِیفجُرَ اَمامَه)[26]؛ [انسان شک در معاد ندارد] بلکه می خواهد [آزاد باشد و بدون ترس از دادگاه قیامت]در تمام عمر گناه کند. (وَمَا یکَذِّبُ بِهِ إِلاَّ کُلُّ مُعْتَد أَثِیم)[27]؛ تنها کسى آن را انکار می کند که متجاوز و گنه کار است.
افزون بر آن، گناهان زیاد و اعمال بد سبب می شود، تا زنگار بر دل نشسته و انسان از درک حقیقت باز ماند؛ در نتیجه منکر قیامت و آیات الهى شود: (إِذَا تُتْلَى عَلَیهِ ءَایـتُنَا …)[28]؛ وقتى آیات ما بر او خوانده می شود … . می گوید: این افسانه هاى پیشینیان است!؛ چنین نیست که آنها می پندارند، بلکه اعمالشان چون زنگارى بر دل هایشان نشسته است.[29]
در سوره قیامت هر دو شبهه، با بیانى شیوا پاسخ داده شده است.
در چهار آیه نخست، می فرماید: قسم به روز قیامت و قسم به نفس لوّامه ـ سرزنش گر [= وجدان] ـ آیا انسان می پندارد ما استخوان هاى پوسیده و از هم گسسته او را می توانیم گرد آوریم، چرا ما حتى بند انگشتان او ـ و شیارهاى آن را ـ هماهنگ می کنیم.
و سپس در آیه 5 و 6 می فرماید: [ولى مشکل عده اى شبهه علمی نیست،] بلکه می خواهد آزاد باشد و بدون ترس از دادگاه قیامت، در تمام عمر گناه کند. از این رو با حالت انکار و اعتراض می پرسد: قیامت چه وقت است؟
—————
[21] صافات، آیه 16.
[22] یس، آیه 78.
[23] همان، آیه 79 ـ 82.
[24] حج، آیه 5 ـ 7.
[25] تغابن، آیه 7.
[26] قیامت، آیه 5.
[27] مطففین، آیه 12.
[28] همان، آیه 13و14.
[29] ر.ک: جعفر سبحانى، منشور جاوید، ج 9، ص 55 ـ 106؛ حبیب اللّه طاهرى، سیرى در جهان پس از مرگ، ص 86 ـ 88؛ تفسیر نمونه، ذیل آیات مذکور.