علم اخلاقچه ارتباطی با عرفان و سیر و سلوک دارد؟
عرفان و سیر و سلوک در واقع روش نزدیک شدن به خداوند و رسیدن به معرفت خداست و این کار بدون دور شدن از رذائل اخلاقی ممکن نیست؛ بنابر این «علم اخلاق» چون می تواند به برطرف شدن رذائل اخلاقى کمک کند؛ یکى از پایه هاى عرفان الهى و مقدّمات آن خواهد بود.
در مورد رابطه «اخلاق» با «عرفان» و «سیر و سلوک الى اللّه» می توان گفت: «عرفان» بیشتر به معارف الهى می نگرد، آن هم نه از طریق علم و استدلال، بلکه از طریق شهود باطنى و درونى، یعنى قلب انسان آنچنان نورانى و صاف گردد و دیده حقیقت بین او گشوده شود و حجابها بر طرف گردد که با چشم دل ذات پاک خداو اسماءو صفات او را ببیند و به او عشق ورزد.
بدیهى است علم اخلاقچون می تواند به برطرف شدن رذائل اخلاقى – که حجابهایى است در برابر چشم دل – کمک کند؛ یکى از پایه هاى عرفان الهى و مقدّمات آن خواهد بود. و امّا «سیر و سلوک الى اللّه» که هدف نهایى آن، رسیدن به «معرفه اللّه» و قرب جوار او است، آن هم در حقیقت مجموعه اى از «عرفان» و «اخلاق» است. سیر و سلوک درونى، نوعى عرفان است که انسان را روز به روز به ذات پاک او نزدیکتر می کند، حجابها را کنار می زند و راه را براى وصول به حق هموار می سازد؛ و سیر و سلوک برونى همان اخلاقاست، منتها اخلاقى که هدفش را تهذیب نفوس تشکیل می دهد نه فقط بهتر زیستن از نظر مادّى.(1)
پی نوشت:
(1). گرد آوری از: اخلاق در قرآن، ج 1، آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازى، مدرسه الامام على بن ابى طالب(ع)، قم، چاپ اول، 1377 ه. ش، ص 27