درباره اصول کلى دعوت پیامبران در قرآن، چه مطالبى آمده است؟
از قرآن مجید استفاده می شود که اصول کلى دعوت همه انبیاى الهى یکى بوده است و به طور منسجم و هم آهنگ عمل می کرده اند. یکى از راه هاى شناخت اهداف و فواید بعثت پیامبران بررسى اصول مشترک دعوت پیامبران است. دعوت پیامبران الهى را می توان در امور زیر خلاصه کرد:
1. دعوت به توحید و یکتاپرستى: مهم ترین و اصلى ترین دعوت هر پیامبرى، مسئله توحید و اعتقاد به یگانگى ذات بارى تعالى و طرد خدایان دروغین بوده است و جمله شریف «لا اله الا الله»، شعار همه انبیا بوده و این جمله، بیانگر یگانگى خدا و نفى هر معبودى غیر اوست.
قرآن در این باره می فرماید: (وما اَرسَلنا مِن قَبلِکَ مِن رَسول اِلاّ نوحى اِلَیهِ اَنَّهُ لا اِلـهَ اِلاّ اَنا فَاعبُدون)؛[8] ما پیش از تو هیچ پیامبرى را نفرستادیم، مگر این که به او وحى کردیم که خدایى جز من نیست تنها مرا به یکتایى پرستش کنید.
2. دعوت به عدالت و دادگرى: همه انبیاى الهى، موظّف بودند مردم را به عدالت و دادگرى دعوت نموده و کارى کنند تا مردم بتوانند به عدالت برخیزند. قرآن این اصل را این گونه بیان می کند: (لَقَد اَرسَلنا رُسُلَنا بِالبَیِّنـتِ واَنزَلنا مَعَهُمُ الکِتـبَ والمیزانَ لِیَقومَ النّاسُ بِالقِسط)؛[9] همانا ما پیامبران خود را با دلایل آشکار روانه کردیم و با آنان کتاب و ترازو فرود آوردیم تا مردم به انصاف و داد برخیزند.
3. اعتقاد به معاد و روز جزا: تردیدى نیست که اعتقاد به معاد، بعد از اعتقاد به توحید، مهم ترین نقش در حرکت دادن انسان به سوى خیر و اعمال نیک و بازداشتن وى از زشتى ها و اعمال بد دارد. فردى که معتقد است با مرگ، زندگى پایان نمی یابد، بلکه مرگ، دروازه اى است به سوى عالمی بزرگ تر و وسیع تر که هرگز پایانى ندارد و ابدى می باشد و در آن جا انسان باید پاسخ گوى اعمالى که در دنیا مرتکب شده، باشد و مجرم و گنه کار به عذاب الهى گرفتار می شود؛ چنان که محسن و نیکوکار، مستحق پاداش خواهد بود؛ با این اعتقاد، سعى می کند دستورهاى الهى را انجام داده، از گناه و رذایل اخلاقى، دورى کند، ازاین رو، یکى از اصول دعوت همه انبیا، دعوت مردم به اعتقاد، به معاد و روز جزا است. در سوره انعام آمده است: (یـمَعشَرَ الجِنِّ والاِنسِ اَلَم یَأتِکُم رُسُلٌ مِنکُم یَقُصّونَ عَلَیکُم ءایـتى ویُنذِرونَکُم لِقاءَ یَومِکُم هـذا)؛[10] اى گروه جن و انس! آیا رسولانى از خود شما، به سوى شما نیامدند که آیات مرا براى شما بازگو کنند و شما را از ملاقات امروز بیم دهند.
4. دعوت به وحدت و پرهیز از اختلاف: یکى از برنامه هاى انبیا، دعوت به وحدت و پرهیز از اختلاف بوده است.
خداوند در سوره بقره می فرماید: مردم در آغاز امت یگانه اى بودند [سپس در میان آنها اختلاف پیدا شدا] خداوند پیامبران را برانگیخت، تا بشارت دهند و انذار کنند و با آنها کتاب آسمانى بر حق نازل نمود، تا در میان آن مردم در آن چه اختلاف داشتند داورى کنند، و به اختلافات و پراکندگى ها پایان دهند.[11]
5. دعوت به تقوا و پرهیز از گناه:در سوره نساء آمده است: به همه کسانى که پیش از شما داراى کتاب آسمانى بودند و هم چنین به شما سفارش کردیم که تقواى الهى را پیشه کنید و از گناه و نافرمانى او اجتناب ورزید.[12]
6. مبارزه با اهل نفاق و عدم تسلیم در برابر آنان: در سوره احزاب، آیات 60 ـ 62، به این جهت اشاره شده است، که اگر منافقانِ بیمار دل، از کارهاى خود دست برندارند، تو را بر ضدّ آنها می شورانیم و آنها از همه جا طرد و رانده می شوند و هر جا یافت شوند، به قتل خواهند رسید. سپس می فرماید: این سنت خداوند در اقوام پیشین نیز رایج بوده است.[13]
—————
[8] انبیا، آیه 25.
[9] حدید، آیه 25.
[10] انعام، آیه 130.
[11] بقره، آیه 213.
[12] نساء، آیه 131.
[13] پیام قرآن، ج 7، ص 333ـ353.