امام حسن مجتبی (علیه السلام) مظهر انفاق و ایثار
یکی از بارزترین ویژگی امام مجتبی(ع) که بهترین سرمشق برای دوستداران اوست، بخشندگی بسیار و دستگیری از دیگران است. ایشان به بهانه‌های مختلف، همه را از خوان کرم خویش بهره‌مند می‌ساخت و آن‌قدر بخشش می‌کرد تا شخص نیازمند بی‌نیاز می‌شد. سخاوت و انفاق های آن حضرت زبانزد است و دارای اشتهار تاریخی می باشد و نمونه های فراوانی از آن ضبط و ثبت گردیده است. بنابر مستندات تاریخی آن حضرت سه مرتبه همه اموال خود را در راه خدا میان فقرا و بینوایان تقسیم کردند.
نمونه هایی از بخشش و رفع نیاز فقرا توسط امام حسن مجتبی(ع):
روزی حضرت مشغول عبادت بودند. دیدند فردی در کنار او نشسته است و به درگاه خدا می‌گوید: “خدایا! هزار درهم به من ارزانی دار”. حضرت به خانه آمد و برای او ده هزار درهم فرستاد.
آورده‌اند روزی امام مجتبی(ع) شنید مردی در دعا با پروردگار خویش با گریه می‌گوید: «خدایا! ده هزار درهم به من روزی بده.» امام وقتی سخن او را شنید سریع از مسجد به خانه برگشت و به همان مقدار درهم از خانه برداشت و به او داد.
مرد، بسیار خوشحال شد؛ اما وقتی خواست سکه‌ها را ببرد نتوانست آن را حمل کند. رو به امام کرد و گفت: «اکنون دو نفر را صدا بزن که این سکه‌ها را برای من حمل کنند». امام، عبایش را از دوش برداشت و سکه‌ها را درون آن گذاشت و دستور داد تا آن را برای مرد ببرند؛ اما دیگر درهمی در میان نبود که به آن دو نفر بدهد.
غلامان حضرت گفتند والله ما عندنا درهم؛ دیگر(حتى)درهمی نداریم، امام فرمود: (اَکِنِّی أَرْجُو أَنْ یَکُونَ لِی عِنْدَ اللَّهِ أَجْرٌ عَظِیمٌ)؛ “اما من امید پاداشی بزرگ از نزد پروردگار خویش دارم.
شیوه امام حسن (علیه السلام) در انفاق :
علاوه بر آن که امام (ع) سه بار کلیه اموال خود را در راه خدا انفاق نمودند در موارد فراوان بخشش های مالی نسبت به نیازمندان می کردند به گونه ای که در نمونه ای از آنها، دو برابر درخواست و نیاز کسی به او مال می بخشند و در موردی دیگر به کسی هزار گوسفند و هزار دینار وجه نقد عطا می کنند تا او را از تنگناهای فقر و نداری نجات دهند و نیازهای گوناگونش را مرتفع نمایند.
امام حسن مجتبی(ع) در حالی این انفاق و بخشش ها را در راه خدا انجام می دادند که دارای دو خصلت نیکوی ممزوج در صفت انفاق و سخاوت بودند.
وقتی امام (ع) از برکت مالی که بخشوده اند تحسین می شدند می فرمودند: «برکت سائل زیادتر بود که ما را شایسته این کار خیر و بذل و بخشش در راه خدا قرار داد»
امام (ع) سعی داشتند نیاز نیازمندان را کشف کنند و قبل از درخواست آنان مرتفع نمایند.
امام (ع) می فرمودند: «بخشش و خیر واقعی آن است که بدون سئوال و درخواست باشد».
روش های تربیتی امام(ع) برای بخشش
امام حسن(ع) برای نمایاندن جنبه‌های تربیتی بخشش، از مرد پرسید: “إِنَّ الْمَسْأَلَهَ لَا تَحِلُّ إِلَّا فِی إِحْدَى ثَلَاثٍ دَمٍ مُفْجِعٍ أَوْ دَیْنٍ مُقْرِحٍ أَوْ فَقْرٍ مُدْقِعٍ فَفِی أَیِّهَا تَسْأَلُ؟ کمک خواستن از دیگران، تنها در سه مورد رواست:خون‌بهایی به گردن انسان باشد و توان پرداخت آن نداشته باشد، بدهی سنگینی داشته باشد و از عهده پرداخت آن برنیاید و همچنین درمانده‌ای باشد که دستش به جایی نرسد، تو کدام یک از این سه دسته هستى؟”مرد فقیر سبب نیازمندی خود را بیان کرد سپس امام حسن(ع)، 50 دینار طلا به او بخشید.حضرت امام حسین(ع) نیز به پیروی از ایشان و نیز رعایت جایگاه امامت، 49 درهم و عبدالله بن جعفر نیز با همین انگیزه 48 درهم به او کمک کردند. عثمان با دیدن این جریان گفت: «این خاندان، کانون علم، حکمت و سرچشمه همه نیکی ها هستند.»
امام(ع) برآوردن نیاز دیگران را در هر حالی در اولویت قرار می‌داد
ابن عباس می گوید که با حضرت مجتبی(ع) در مسجدالحرام بودم، آن جناب در آنجا معتکف و مشغول طواف بود، نیازمندی نزد ایشان آمد و عرض کرد: «ای فرزند رسول خدا! به فلان شخص، مقداری بدهکارم و از عهده قرض او بر نمی‌آیم. اگر ممکن است [مرا کمک کنید].» امام فرمود: «به صاحب این خانه! [و اشاره به کعبه کرد] متأسفانه در حال حاضر، پولی در اختیار ندارم.»شخص نیازمند گفت: “ای فرزند رسول خدا! پس از او بخواهید که به من مهلت بدهد، چون مرا تهدید کرده است که اگر بدهی خود را نپردازم، مرا به زندان می‌اندازد. حضرت طواف خود را قطع کرد و همراه آن مرد به راه افتاد تا نزد طلبکارش بروند و از او مهلت بگیرند”.
آن حضرت همواره دیگران را نیز بر خود مقدم می داشت و پیوسته با احترام و فروتنى با مردم برخورد می‌کرد.
نکته کلیدی انفاق در سیره امام حسن (علیه السلام):
* سائل درگاه الهی، سائلی را رد نخواهد کرد
نقل است که امام حسن(ع) هیچگاه سائلی را رد نکرده و در برابر درخواست او «نه» نگفتند و همواره انفاق و بخشش نمودند. وقتی از حضرت پرسش می شود: «چگونه است که هیچ گاه سائلی را رد نمی کنید»
حضرت پاسخ می دهند:«من سائل درگاه خدا هستم و راغب در پیشگاه اویم و من شرم دارم که خود درخواست کننده باشم و سائلی را رد کنم و خداوند مرا عادت داده که نعمت هایش را بر من فروریزد و من نیز در برابر او عادت کرده ام که به مردم توجه کنم و نعمت های خدا را به آنان ببخشم».”هنگامی که سائلی نزد من آید به او گویم: خوش آمدی ای کسی که برمن فرصتی است عاجل و کسی که فضیلت او برتر است بر هر فاضل و بهترین روزهای جوانمرد روزی است که مورد درخواست قرار گیرد و کسی از او رفع نیازی بطلبد”.
منابع:
1)سید هاشم محلاتی ،زندگانی امام حسن(ع)
2)باقر شریف القریشی ،حیاه امام حسن مجتبی(ع) بن علی (ع)
3)زندگانی امام حسن(ع) از دیدگاه امام خمینی(ره)
4) انفاق از دیدگاه امام حسن مجتبی، سایت راز ماندگاری