دعای روز عید فطر و جمعه (صحیفه سجادیه)
وَ کَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ فِی یَوْمِ الْفِطْرِ إِذَا انْصَرَفَ مِنْ صَلاَتِهِ قَامَ قَائِماً ثُمَّ اسْتَقْبَلَ الْقِبْلَهَ وَ فِی یَوْمِ الْجُمُعَهِ فَقَالَ
از دعاهاى امام علیه السّلام است در روز فطر (اوّل ماه شوّال) و در روز جمعه که بعد از فراغت از نماز رو به قبله می ایستاد و این دعا را می خواند:
یَا مَنْ یَرْحَمُ مَنْ لاَ یَرْحَمُهُ الْعِبَادُ وَ یَا مَنْ یَقْبَلُ مَنْ لاَ تَقْبَلُهُ الْبِلاَدُ
اى خداوندى که رحمت می آورى بر آن کس که بندگان تو بر او رحمت نمی آورند. اى خداوندى که می پذیرى آن را که رانده هر شهر و دیار است.
وَ یَا مَنْ لاَ یَحْتَقِرُ أَهْلَ الْحَاجَهِ إِلَیْهِ وَ یَا مَنْ لاَ یُخَیِّبُ الْمُلِحِّینَ عَلَیْهِ
اى خداوندى که تحقیر نمی کنى آنان را که دست نیاز به سوى تو دراز کنند. اى خداوندى که نومید نمی گردانى آنان را که به اصرار از تو چیزى خواهند.
وَ یَا مَنْ لاَ یَجْبَهُ بِالرَّدِّ أَهْلَ الدَّالَّهِ عَلَیْهِ وَ یَا مَنْ یَجْتَبِی صَغِیرَ مَا یُتْحَفُ بِهِ وَ یَشْکُرُ یَسِیرَ مَا یُعْمَلُ لَهُ
اى خداوندى که از درگاه خود نمی رانى آنان را که در خواهندگى دلیرى می کنند. اى خداوندى که واپس نمی زنى ارمغانى را که به پیشگاهت آرند، هر چند خرد و بى مقدار باشد، و هیچ کارى را بى اجر نمی گذارى، هر چند ناچیز باشد.
وَ یَا مَنْ یَشْکُرُ عَلَى الْقَلِیلِ وَ یُجَازِی بِالْجَلِیلِ وَ یَا مَنْ یَدْنُو إِلَى مَنْ دَنَا مِنْهُ
اى خداوندى که اندک عملى را می پذیرى و بر آن پاداش بزرگ می دهى. اى خداوندى که نزدیک می شوى به هر کس که به تو نزدیک گردد.
وَ یَا مَنْ یَدْعُو إِلَى نَفْسِهِ مَنْ أَدْبَرَ عَنْهُ وَ یَا مَنْ لاَ یُغَیِّرُ النِّعْمَهَ وَ لاَ یُبَادِرُ بِالنَّقِمَهِ
اى خداوندى که به نزد خود فرا می خوانى آن کس را که از تو روى گردانیده است. اى خداوندى که نعمت خود دیگر گون نکنى و در کیفر گنه کاران شتاب نورزى.
وَ یَا مَنْ یُثْمِرُ الْحَسَنَهَ حَتَّى یُنْمِیَهَا وَ یَتَجَاوَزُ عَنِ السَّیِّئَهِ حَتَّى یُعَفِّیَهَا
اى خداوندى که نهال نیکى را می پرورى تا به ثمر نشیند و از گناهان عفو می کنى تا یکسره از میان بروند.
اِنْصَرَفَتِ الْآمَالُ دُونَ مَدَى کَرَمِکَ بِالْحَاجَاتِ وَ امْتَلَأَتْ بِفَیْضِ جُودِکَ أَوْعِیَهُ الطَّلِبَاتِ
آرزوها پیش از آنکه عرصه کرم تو پیمایند، روا شده باز گشتند و کاسه هاى حاجت حاجتمندان از فیض جود تو لبالب گردید
وَ تَفَسَّخَتْ دُونَ بُلُوغِ نَعْتِکَ الصِّفَاتُ فَلَکَ الْعُلُوُّ الْأَعْلَى فَوْقَ کُلِّ عَالٍ وَ الْجَلاَلُ الْأَمْجَدُ فَوْقَ کُلِّ جَلاَلٍ
و اوصاف را پیش از آنکه به حقیقت تو رسند رشته از هم بگسیخت. تو راست فراترین فرازها، فراتر از هر فرا رونده اى، و تو راست بزرگترین جلالتها، برتر از هر جلالتى.
کُلُّ جَلِیلٍ عِنْدَکَ صَغِیرٌ وَ کُلُّ شَرِیفٍ فِی جَنْبِ شَرَفِکَ حَقِیرٌ
هر صاحب جلالت در برابر جلالت تو خرد است و هر شریف در جوار شرف تو حقیر.
خَابَ الْوَافِدُونَ عَلَى غَیْرِکَ وَ خَسِرَ الْمُتَعَرِّضُونَ إِلاَّ لَکَ
آنان که رخت به آستان دیگرى جز آستان تو کشیدند، نومید شدند و آنان که به درگاهى جز درگاه تو روى نهادند زیانمند گردیدند
وَ ضَاعَ الْمُلِمُّونَ إِلاَّ بِکَ وَ أَجْدَبَ الْمُنْتَجِعُونَ إِلاَّ مَنِ انْتَجَعَ فَضْلَکَ
و آنان که جز به تو پرداختند تباه گشتند و آنان که در طلب قوت نه به صحراى فضل تو آمدند به قطحسال گرفتار شدند.
بَابُکَ مَفْتُوحٌ لِلرَّاغِبِینَ وَ جُودُکَ مُبَاحٌ لِلسَّائِلِینَ وَ إِغَاثَتُکَ قَرِیبَهٌ مِنَ الْمُسْتَغِیثِینَ
بار خدایا، درگاه تو به روى خواهندگان گشوده است و عطایت سائلان را رایگان است و فریاد رسیت فریاد خواهان را نزدیک.
لاَ یَخِیبُ مِنْکَ الْآمِلُونَ وَ لاَ یَیْأَسُ مِنْ عَطَائِکَ الْمُتَعَرِّضُونَ وَ لا یَشْقَى بِنَقِمَتِکَ الْمُسْتَغْفِرُونَ
امیدواران از تو نومید نشوند و جویندگان از عطاى تو مأیوس نگردند و آمرزش خواهان از عقوبتت به شقاوت نیفتند.
رِزْقُکَ مَبْسُوطٌ لِمَنْ عَصَاکَ وَ حِلْمُکَ مُعْتَرِضٌ لِمَنْ نَاوَاکَ عَادَتُکَ الْإِحْسَانُ إِلَى الْمُسِیئِینَ
اى خداوند، خوان نعمتت براى آنان که نافرمانیت کنند گسترده است. و بردباریت در حق آنان که با تو خصومت ورزند مهیاست. نیکى در حق بدان شیوه توست
وَ سُنَّتُکَ الْإِبْقَاءُ عَلَى الْمُعْتَدِینَ حَتَّى لَقَدْ غَرَّتْهُمْ أَنَاتُکَ عَنِ الرُّجُوعِ وَ صَدَّهُمْ إِمْهَالُکَ عَنِ النُّزُوعِ
و شفقت بر متجاوزان سنت تو. آن سان که درنگ کردن تو در مؤاخذت، ایشان را فریفته است که توبه نکنند و مهلت دادن تو آنان را از گرایش به تو باز داشته است.
وَ إِنَّمَا تَأَنَّیْتَ بِهِمْ لِیَفِیئُوا إِلَى أَمْرِکَ وَ أَمْهَلْتَهُمْ ثِقَهً بِدَوَامِ مُلْکِکَ
و حال آنکه در کیفر آنان درنگ کرده اى تا مگر به فرمان تو سر نهند، و آن را که مهلت عنایت کرده اى از آن روست که به دوام ملک خود اعتماد دارى.
فَمَنْ کَانَ مِنْ أَهْلِ السَّعَادَهِ خَتَمْتَ لَهُ بِهَا وَ مَنْ کَانَ مِنْ أَهْلِ الشَّقَاوَهِ خَذَلْتَهُ لَهَا
پس هر کس که سزاوار سعادت باشد روزگارش به سعادت پایان یابد و هر که سزاوار شقاوت بود به شقاوتش خوار خواهى ساخت.
کُلُّهُمْ صَائِرُونَ إِلَى حُکْمِکَ وَ أَمُورُهُمْ آئِلَهٌ إِلَى أَمْرِکَ لَمْ یَهِنْ عَلَى طُولِ مُدَّتِهِمْ سُلْطَانُکَ وَ لَمْ یَدْحَضْ لِتَرْکِ مُعَاجَلَتِهِمْ بُرْهَانُکَ
همه بر مقتضاى حکم تو شوند هر چه شوند و بازگشت امورشان به توست. هر چند زمان سرکشیشان به دراز کشد از سلطه تو فرو نخواهد کاست و چون در بازخواستشان شتاب نکنى حجت تو باطل نگردد،
حُجَّتُکَ قَائِمَهٌ لاَ تُدْحَضُ وَ سُلْطَانُکَ ثَابِتٌ لاَ یَزُولُ فَالْوَیْلُ الدَّائِمُ لِمَنْ جَنَحَ عَنْکَ
که حجت تو پاى بر جاى است و بطلان ناپذیر و سلطه تو ثابت است و بى زوال. پس واى بر کسى که از تو رخ برتافته
وَ الْخَیْبَهُ الْخَاذِلَهُ لِمَنْ خَابَ مِنْکَ وَ الشَّقَاءُ الْأَشْقَى لِمَنِ اغْتَرَّ بِکَ
و خوارى و نومیدى کسى راست که از تو نومید گردد و بدترین شوربختى نصیب کسى است که به حلم تو فریفته آید.
مَا أَکْثَرَ تَصَرُّفَهُ فِی عَذَابِکَ وَ مَا أَطْوَلَ تَرَدُّدَهُ فِی عِقَابِکَ وَ مَا أَبْعَدَ غَایَتَهُ مِنَ الْفَرَجِ
در چنین حالتى چنین کسى چه بسیار عذابهاى گونه گون که خواهد چشید و چه زمانهاى دراز که در وادى عقاب تو سرگردان خواهد ماند و میان او و سر آمدن اندوهش چه فاصلهاى بعید است
وَ مَا أَقْنَطَهُ مِنْ سُهُولَهِ الْمَخْرَجِ عَدْلاً مِنْ قَضَائِکَ لاَ تَجُورُ فِیهِ وَ إِنْصَافاً مِنْ حُکْمِکَ لاَ تَحِیفُ عَلَیْهِ
و به رهایى از تنگنایى که در آن افتاده هیچ امیدیش نیست. اى خداوند همه اینها که می کنى بر مقتضاى عدالت و انصاف توست که در آن نه جور بر کس کنى نه ستم بر کس روا دارى.
فَقَدْ ظَاهَرْتَ الْحُجَجَ وَ أَبْلَیْتَ الْأَعْذَارَ وَ قَدْ تَقَدَّمْتَ بِالْوَعِیدِ وَ تَلَطَّفْتَ فِی التَّرْغِیبِ
بار خدایا، تو حجتهاى خود، در پى یکدیگر و به یارى یکدیگر اقامه کرده اى و دلیل هاى خود از دیر باز آشکار ساخته اى و پیش از این مردم را از عذاب خود بیم داده اى و از روى تلطف ترغیب کرده اى
وَ ضَرَبْتَ الْأَمْثَالَ وَ أَطَلْتَ الْإِمْهَالَ وَ أَخَّرْتَ وَ أَنْتَ مُسْتَطِیعٌ لِلمُعَاجَلَهِ وَ تَأَنَّیْتَ وَ أَنْتَ مَلِیءٌ بِالْمُبَادَرَهِ
و مثالها آورده اى و مهلت هاى دراز داده اى و عذاب خود به تأخیر افکنده اى هر چند یاراى شتابت بود و در کار مؤاخذت درنگ ورزیده اى هر چند یاراى تعجیلت بود.
لَمْ تَکُنْ أَنَاتُکَ عَجْزاً وَ لاَ إِمْهَالُکَ وَهْناً وَ لاَ إِمْسَاکُکَ غَفْلَهً وَ لاَ انْتِظَارُکَ مُدَارَاهً بَلْ لِتَکُونَ حُجَّتُکَ أَبْلَغَ وَ کَرَمُکَ أَکْمَلَ
نه درنگ ورزیدنت از روى ناتوانى بوده است و نه مهلت دادنت نشانه سستى. اگر از مؤاخذت دست باز داشته اى، نه از روى غفلت بوده و اگر حکم خود به تعویق افکنده اى، نه از روى مدارا. بلکه تا حجتت رساتر افتد و کرمت کاملتر
وَ إِحْسَانُکَ أَوْفَى وَ نِعْمَتُکَ أَتَمَّ کُلُّ ذَلِکَ کَانَ وَ لَمْ تَزَلْ وَ هُوَ کَائِنٌ وَ لاَ تَزَالُ
و احسانت وافى تر و نعمتت تمامتر نمایان شود. همه اینها بوده است و همواره هست و خواهد بود.
حُجَّتُکَ أَجَلُّ مِنْ أَنْ تُوصَفَ بِکُلِّهَا وَ مَجْدُکَ أَرْفَعُ مِنْ أَنْ یُحَدَّ بِکُنْهِهِ وَ نِعْمَتُکَ أَکْثَرُ مِنْ أَنْ تُحْصَى بِأَسْرِهَا وَ إِحْسَانُکَ أَکْثَرُ مِنْ أَنْ تُشْکَرَ عَلَى أَقَلِّهِ
اى خداوند، حجت تو فراتر از آن است که همه اش به وصف گنجد و مجد و بزرگیت برتر از آن است که کس به کنه آن رسد و نعمتت بیشتر از آن است که در شمار آید و احسانت افزونتر از آن است که کمترین آن را شکر توان گفت.
وَ قَدْ قَصَّرَ بِیَ السُّکُوتُ عَنْ تَحْمِیدِکَ وَ فَهَّهَنِیَ الْإِمْسَاکُ عَنْ تَمْجِیدِکَ وَ قُصَارَایَ الْإِقْرَارُ بِالْحُسُورِ لاَ رَغْبَهً – یَا إِلَهِی – بَلْ عَجْزاً
بار خدایا، خاموشى می گزینم، که از ستایشگریت ناتوانم و زبان بر میبندم، که از تمجید و تکریمت عاجزم. اى خداى من، نهایت کوشش من اعتراف به درماندگى من است، نه آنکه نخواهم، که نمی توانم.
فَهَا أَنَا ذَا أَؤُمُّکَ بِالْوِفَادَهِ وَ أَسْأَلُکَ حُسْنَ الرِّفَادَهِ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ
بار خدایا، این منم که آهنگ درگاه تو کرده ام و خواهم که احسان و فضل نیکوى خویش از من دریغ ندارى. پس بر محمد و خاندانش درود بفرست
وَ اسْمَعْ نَجْوَایَ وَ اسْتَجِبْ دُعَائِی وَ لاَ تَخْتِمْ یَوْمِی بِخَیْبَتِی وَ لاَ تَجْبَهْنِی بِالرَّدِّ فِی مَسْأَلَتِی
و زمزمه مناجات مرا بشنو و دعاى مرا اجابت کن و امروز مرا با نومیدى من به پایان مرسان و در برابر خواسته هایم دست رد به سینه من مزن.
وَ أَکْرِمْ مِنْ عِنْدِکَ مُنْصَرَفِی وَ إِلَیْکَ مُنْقَلَبِی إِنَّکَ غَیْرُ ضَائِقٍ بِمَا تُرِیدُ وَ لاَ عَاجِزٍ عَمَّا تُسْأَلُ
اگر از نزد تو باز می گردم یا به سوى تو می آیم، در هر حال گرامیم دار، که تو در گزاردن کارهایت به تنگنا نمی افتى و از اداى آنچه از تو خواهند ناتوان نیستى.
وَ أَنْتَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ وَ لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّهَ إِلاَّ بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ
تو بر هر کار قادرى. و انتقال (از معاصى) و توانائى (بر طاعت براى ما) نیست جز بیارى خداى بلند مرتبه بزرگ (که خردها از درک حقیقت ذات او فرو میمانند)