چیزهایی که افطار کردن با آن مستحب است

چیزهایی که افطار کردن با آن مستحب است (مفاتیح الجنان)
اعمال مشترکه ماه رمضان: قسم دوم اعمالی که در شب های ماه رمضان باید بجا آورد؛ دوم- آنکه افطار کند با چیز پاکیزه از حرام و شبهات و بهتر آن است که به خرماى حلال افطار کند تا ثواب نمازش چهار صد برابر گردد و به خرما و آب و به رطب و به لبن و به حلوا و به نبات و به آب گرم به هر کدام که افطار کند نیز خوب است‏

چیزهایی که افطار کردن با آن مستحب است (اقبال الاعمال)
الجزء الأول؛ أبواب أحکام شهر رمضان؛ الباب السادس فیما نذکره من وظائف اللیله الثانیه من شهر رمضان و یومها و فیه فصول‏، فصل فیما نذکره مما یستحب أن یفطر علیه‏
جلد اول، باب های احکام ماه رمضان؛ باب ششم: اعمال شب و روز دوم ماه رمضان و فصل های این باب؛ فصل پنجم آنچه که مستحب است با آن افطار شود:

اعلم أننا قد ذکرنا فیما تقدم من هذا الکتاب کیفیه الاستظهار فی الطعام و الشراب و نزید هاهنا بأن نقول ینبغی أن یکون الطعام و الشراب الذی یفطر علیه مع طهارته من الحرام و الشبهات قد تنزهت طرق تهیئته لمن یفطر علیه من أن یکون قد اشتغل به من هیأه عن عباده الله [عباده لله‏] جل جلاله هی أهم منه فربما یصیر ذلک شبهه فی الطعام و الشراب لکونه عمل فی وقت کان الله جل جلاله کارها للعمل فیه و معرضا عنه و حسبک فی سقم طعام أو شراب أن یکون صاحبه رب الأرباب کارها لتهیئته على تلک الوجوه و الأسباب فما یؤمن المستعمل له أن یکون سقما فی القلوب و الأجسام و الألباب. أقول [و] فأما تعیین ما یفطر علیه من طریق الأخبار فقد رویناه بعده أسانید
پیش از این در همین کتاب نحوه‌ى رعایت احتیاط در خوردنى‌ها و نوشیدنى‌ها را ذکر کردیم.اکنون افزون بر آن می‌گوییم: شایسته است خوردنى و نوشیدنى‌اى که انسان با آن افطار می‌کند، علاوه بر طهارت از حرام و شبهه، راه‌هاى تهیّه‌ى آن براى افطارکننده نیز پاکیزه از حرام و شبهه باشد. مثلا کسى که آن را فراهم کرده هنگام فراهم کردن آن از عبادتى مهم‌تر از تهیّه‌ى افطارى دست نکشیده و به آن نپرداخته باشد، زیرا چه‌بسا همین امر شبهه در خوردنى و نوشیدنى به شمار آید، چرا که در زمانى به تهیّه‌ى افطارى پرداخته که خداوند-جلّ جلاله-از آن ناخوشایند و روى‌گردان بوده است و در نارسایى خوردنى و نوشیدنى همین بس که صاحب آن یعنى خداوند ربّ الارباب از نحوه و راه فراهم کردن آن بدش بیاید. بنابراین، کسى که از آن استفاده می‌کند نیز از دچار شدن به بیمارى باطنى یا جسمی یا عقلى ایمن نخواهد بود. چیزهایى که از دیدگاه احادیث بهتر است با آن افطار شود، موارد زیر است که در روایات آینده با اسناد متعدّد ذکر شده است. از جمله:

فَمِنْ ذَلِکَ مَا رَوَیْنَاهُ بِإِسْنَادِنَا إِلَى الْفَقِیهِ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ التَّمِیمِیِّ الْکُوفِیِّ مِنْ کِتَابِ الصِّیَامِ بِإِسْنَادِهِ إِلَى جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ‏
«علىّ بن حسن فضّال تبملى [تیمی]کوفى» فقیه در «کتاب الصّیام» آورده است که «جابر» می‌گوید: امام باقر-علیه السّلام-فرمود:

کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یُفْطِرُ عَلَى الْأَسْوَدَیْنِ قُلْتُ رَحِمَکَ اللَّهُ وَ مَا الْأَسْوَدَانِ قَالَ التَّمْرُ وَ الْمَاءُ وَ الرُّطَبُ وَ الْمَاءُ
«رسول خدا-صلّى اللّه علیه و آله و سلّم-با دو چیز سیاه افطار می‌نمود.» عرض کردم: «خداوند رحمتت کند، منظور از دو چیز سیاه چیست؟» فرمود: «خرماى خشک و آب، یا خرماى رسیده‌ى تر و آب.»

وَ رَأَیْتُ فِی حَدِیثٍ مِنْ غَیْرِ کِتَابِ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنِ النَّبِیِّ ص أَنَّهُ قَالَ‏
«علىّ بن حسن فضّال» در «کتاب الصّیام» خود آورده است که رسول اکرم -صلّى اللّه علیه و آله و سلّم-فرمود:

مَنْ أَفْطَرَ عَلَى تَمْرٍ حَلَالٍ زِیدَ فِی صَلَاتِهِ أَرْبَعُ مِائَهِ صَلَاهٍ
هرکس با خرماى حلال افطار کند، 400  نماز بر نماز او افزوده می‌شود

وَ مِنْ ذَلِکَ مَا رَوَیْنَاهُ أَیْضاً بِإِسْنَادِنَا إِلَى عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ مِنْ کِتَابِ الصِّیَامِ بِإِسْنَادِهِ إِلَى غِیَاثِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ ع‏
نیز «علىّ بن حسن فضّال» در «کتاب الصّیام» خود آورده است که امام صادق -علیه السّلام-به نقل از پدر بزرگوارش فرمود:

أَنَّ عَلِیّاً ع‏ کَانَ یَسْتَحِبُّ أَنْ یُفْطِرَ عَلَى اللَّبَنِ‏
علىّ-علیهم السّلام-دوست داشت که با شیر افطار کند

وَ مِنْ ذَلِکَ مَا رَوَیْنَاهُ بِإِسْنَادِنَا إِلَى أَبِی جَعْفَرٍ ابْنِ بَابَوَیْهِ بِإِسْنَادِهِ إِلَى الصَّادِقِ ع أَنَّهُ قَالَ‏
«ابو جعفر ابن بابویه» نقل کرده است که امام صادق-علیه السّلام-فرمود:

الْإِفْطَارُ عَلَى الْمَاءِ یَغْسِلُ ذُنُوبَ الْقَلْبِ‏
«افطار کردن با آب، گناهان قلبى انسان را شستشو می‌دهد.»

أقول و لعل هذه المقاصد من الأبرار فی الإفطار کانت لحال تخصهم أو لامتثال أمر یتعلق بهم من التطلع على الأسرار و کلما کان الذی یفطر علیه الإنسان أبعد من الشبهات و أقرب إلى المراقبات کان أفضل أن یفطر به و یجعله مطیه ینهض بها فی الطاعات و کسوه لجسده یقف بها بین یدی سیده‏
البته باید توجه داشت که موارد یادشده که نیکان با آن افطار کرده‌اند، به خاطر حالت خاصّ آنان یا براى امتثال دستور متعلّق به آنان بوده که از راه اطّلاع بر اسرار، بر آنان مکشوف شد
ه است؛ وگرنه به هر اندازه که غذا دورتر از شبهه و نزدیک‌تر به مراقبه‌ى خداوند-جلّ جلاله-باشد، بهتر است روزه‌دار با آن افطار کند و آن را مرکب خود براى انجام طاعات و لباس تن خود براى ایستادن در پیشگاه آقاى خود قرار دهد.