نهی نماز از فحشا و منکر چگونه است؟

با توجه به آیه 45 سوره عنکبوت، نهی نماز از فحشا و منکر چگونه است؟ چرا با اینکه نماز،بازدارنده انسان از زشتیهااست، ولی بعضی انسانهای نمازخوان به کارهای ناشایست دست میزنند؟

* با توجه به آیه: (…و أقم الصّلوه إنّ الصّلوه تنهی عن الفحشآء و المنکر…) (1). نماز عملی عبادی و ذکر و توجه خاصی به خداوند سبحان است و اثر طبیعی آن ایجاد روحیهای در انسان است که او را از فحشا و منکر باز میدارد و نفسش را از زشتیهای گناه پاک میکند. طبیعت نماز،انسان را به یاد نیرومندترین عامل باز دارنده؛ یعنی اعتقاد به مبدأ و معاد میاندازد، دارای اثر بازدارندگی از فحشا و منکر است، زیرا کسی که روزی پنج بار با بدن پاک و لباس پاک روی به درگاه خدا آورده و تکبیر بگوید، خدا را از همه چیز برتر و بالاتر شمرده و به یاد نعمتهای او افتد و حمد و سپاس او را گوید و…
این امور سدّ نیرومندی در برابر گناه محسوب میشود و او را از فحشا و منکر باز میدارد، ولی هر نمازی به همان اندازه که از شرایط کمال و روح عبادت برخوردار است، نهی از فحشا و منکر میکند؛ گاه نهی کلی و جامع و گاهی نهی جزئی و محدود دارد.
بیتردید کسی که نماز میخواند، هر چند نمازش صوری و آلوده به گناه نیز باشد، نماز در او بیتأثیر نخواهد بود، گرچه ممکن است تأثیر این گونه نماز ضعیف باشد، زیرا اگر این گونه افراد همان نماز را هم نمیخواندند، چه بسا از این هم آلودهتر بودند، پس نهی از فحشا و منکر مراتبی دارد و هر نمازی با توجه به میزان رعایت شرایط آن، نماز خوان را از آن نهی میکند (2). ویاممکن است عارضهای از قبیل: عدم حضور قلب، عدم خلوص و نقصان شرایط بر نماز با ویژگیهای یاد شده، اثر آن را ضعیف نماید.
بنابراین، هر چه توجه به خدا در نماز، افزایش یابد و خضوع و خشوع در آن کامل و اخلاص در آن بیشتر شود، اثر بازدارندگی آن نیز بیشتر و هر مقدار جنبههای یاد شده ضعیف شود، بازدارندگی آن نیز ضعیف خواهد شد.
قرآن کریم در ادامه آیه یاد شده میفرماید: (وَلَذِکْرُ اللهِ أَکْبَرُ) (3) ؛ ذکر خدا از آن هم بالاتر و برتر است؛ یعنی نماز نه تنها عامل بازدارنده از فحشا و منکر است، بلکه موجب حیات و آرامش دل و ریشه و مایه اصلی هر خیر و سعادت است.
یادآوری این نکته لازم است که نماز، (قطع نظر از مضمون عالی آن) با توجه به شرایط صحت نیز دعوت به پاکسازی زندگی میکند، چرا که مکان نمازگزار، فرشی که بر آن نماز میخواند، آبی که با آن وضو میگیرد و غسل میکند و محلی که در آن غسل و وضو انجام میشود، باید از هر گونه غصب و تجاوز به حقوق دیگران پاک باشد. کسی که آلوده به تجاوز و ظلم، ربا، غصب، کم فروشی، رشوه خواری و کسب اموال حرام باشد، چگونه میتواند مقدمات نماز را فراهم سازد؟ بنابراین، تکرار نماز در پنج نوبت، در شبانه روز، خود دعوتی به رعایت حقوق دیگران است (4).
————————————————————–
1. عنکبوت،آیه45
2. ر.ک: همان، تفسیر نمونه، ج16، ص285.
3. عنکبوت،آیه45
4. 2. ر.ک: المیزان، ج16، ص133 – 137؛ تفسیر نمونه، ج16، ص284 – 294؛ سید علی اکبر قرشی، تفسیر احسن الحدیث، ج8، ص147.