منظور از تجسم اعمال چیست؟

با عنایت به صحراى محشر و حسابرسى از اعمال مردم، منظور از تجسم اعمال چیست؟

مقصود از تجسم اعمال این است که آن چه را انسان در این جهان انجام داده است، در جهان دیگر، به صورتى متناسب با آن جهان نمودار گردد؛ به عبارت دیگر: پاداش ها و کیفرها، نعمت ها و نقمت ها، فرح و سرور، درد و شکنجه، همان حقائق اعمال دنیوى انسان ها است که در حیات اخروى خود را نشان می دهند.
و به دیگر سخن، هر کردارى که انسان انجام می دهد، یک صورت دنیوى دارد که ما آن را مشاهده می کنیم و یک صورت اخروى دارد که هم اکنون در دل و نهاد عمل نهفته است و روز رستاخیز پس از تحولات و تطوراتى که در آن رخ می دهد، شکل کنونى و دنیوى خود را از دست داده و با واقعیت اخروى خود جلوه می کند و باعث لذت و فرح صاحب عمل یا آزار و اندوه وى می گردد. بنابراین، جزاى اعمال هر انسانى عین اعمال او خواهد بود و در این جمله ذره اى مجازگویى نیست و چیزى در محکمه عدل خداوند، بهتر از این نیست که عین عمل انسان را به خود انسان بازگردانند. از این مطلب در اصطلاح علمی به «تجسم اعمال» تعبیر می کنند.
آیات متعددى در قرآن بر این مطلب گواهى می دهند که به چند نمونه آن اشاره می کنیم:
1. (یوْمَ تَجِدُ کُلُّ نَفْس مَّا عَمِلَتْ مِنْ خَیر مُّحْضَرًا وَمَا عَمِلَتْ مِن سُوء …)[10]؛ روزى که هر انسانى هر کار نیکى که انجام داده است، نزد خود حاضر می یابد و هر کار بدى را که انجام داده است نیز، حاضر و آماده می یابد … .
2. (إِنَّ الَّذِینَ یکْتُمُونَ مَآ أَنزَلَ اللَّهُ مِنَ الْکِتَـبِ وَ یشْتَرُونَ بِهِ ثَمَنًا قَلِیلاً أُولَـئِکَ مَا یأْکُلُونَ فِى بُطُونِهِمْ إِلاَّ النَّار)[11]؛ کسانى که به خاطر به دست آوردن مالى اندک، آیات الهى را کتمان می کنند، چیزى جز آتش در شکم خود جاى نمی دهند.
3. (إِنَّ الَّذِینَ یأْکُلُونَ أَمْوَ لَ الْیتَـمَى ظُـلْمًا إِنَّمَا یأْکُلُونَ فِى بُطُونِهِمْ نَارًا وَسَیصْلَوْنَ سَعِیرًا)[12]؛ آنان که از روى ستم اموال یتیمان را می خورند، در حقیقت آتش می خورند و در آینده وارد دوزخ خواهند شد.
صریح دو آیه اخیر آن است که آن چه را افرادى از راه کتمان حقائق الهى و یا از راه ستم بر یتیمان به دست آورند، در حقیقت آتشى را در درون خود جاى می دهند. شکى نیست که صورت ظاهرى و دنیوى اموال یاد شده آتش نبوده، بلکه به صورت انواع لذت هاى دنیوى نمودار می باشند. بنابراین، این گونه اموال، صورت دیگرى دارد که اکنون از چشم ظاهر بین انسان پوشیده است، ولى در سراى دیگر که حقائق پنهان آشکار می گردد، چهره واقعى این اعمال نمایان گردیده و آن، چیزى جز آتش و عذاب خداوندى نیست. آیات 49 سوره توبه و آیه 12 سوره حجرات نیز مؤید مطالب فوق است.
رسول اکرم(ص) می فرماید: از ستم گرى بپرهیزید، زیرا ظلم و ستم در روز قیامت به صورت تاریکى ها نمایان خواهند شد.[13]
—————
[10] آل عمران، آیه 30.
[11] بقره، آیه 174.
[12] نساء، آیه 10.
[13] کلینى، کافى، ج 2، ص 332؛ ر.ک: جعفر سبحانى، منشور جاوید، ج 9، ص 406 ـ 425.