مقام محمود چیست و آیا انسان عادی میتواند به این مقام دست یابد؟!
نوع و سبک زندگی انسانها و شیوههای الگوپذیری آنان، زمینه تغییر و تحول مادی و غیر مادی در هر فرد را بهوجود میآورد؛ بهگونهای که ممکن است انسانی به واسطه پذیرش الگویی غلط و انتخاب سبک زندگی اشتباه، از اوج سعادت در پرتگاه رذالت قرار گیرد.
از این روست که اهل بیت گاه به صورت احادیث مستقیم و گاه در قالب دعا و نیایش سعی در آموزش سبک زندگی صحیح برای دستیابی به سعادت را داشتهاند و حتی در اکثر موارد نتیجه این سعادت را به طور واضح بیان نمودهاند.
یکی از مقاماتی که هر انسانی با انتخاب صراط مستقیم و قرار گرفتن در مسیر حق میتواند به آن دستیابی مقامی است که از آن به مقام محمود تعبیر میشود که اگر امکان دستیابی به آن نبود، هیچگاه مورد دعا و درخواست در زیارت عاشورا قرار نمیگرفت.
نکتهای که ذکر آن خالی از لطف نیست این مسئله میباشد که زیارت عاشورا آن گونه که از روایت امام صادق(ع) در کتاب مصباح شیخ طوسی به دست می‌آید، از جانب خداوند و حدیث قدسی است، یکی از تفاوت‌های حدیث قدسی با قرآن این است که رساندن آیات قرآن بلافاصله بعد از نزول آن به همه مردم واجب است، ولی ممکن است یک حدیث قدسی از جانب خداوند به پیامبر اکرم(ص) عرضه شود، بدون آنکه پیامبر(ص) آن را به یک نفر هم بگوید یا فقط به افراد خاص مثل سلمان و مقداد و … تعلیم دهد.
زیارت عاشورا توسط خداوند بیان و توسط جبرئیل امین برای پیامبر اکرم(ص) هدیه آورده شد و امیرمؤمنان(ع) به امام مجتبی(ع) و ایشان به برادرش امام حسین(ع) و ایشان به امام سجاد(ع) و ایشان به فرزندش امام باقر(ع) و او به امام صادق(ع) انتقال دادند تا اینکه در زمان امام باقر و امام صادق(ع) که موقعیت بهره‌مندی خواص شیعیان از این حدیث قدسی ایجاد شد، امام باقر(ع)به علقمه و امام صادق آن را صفوان بن مهران در نجف آموزش دادند، و این مسئله ما را وامیدارد که با عمق بیشتری به فرازهای زیارت عاشورا مخصوصا فرازهای مقامات این دعا تامل نماییم.
در توضیح مقام محمود باید گفت بر طبق روایات و تفاسیر وارده این مقام ، مقام شفاعت است که در مرحله نخست، ویژه رسول خدا(صلى الله علیه وآله) و بعد اهل بیت(علیهم السلام) او است. روایات فراوانى وجود دارد که مقام محمود را به مقام شفاعت، تفسیر کرده است. امام صادق(علیه السلام) درباره مقام محمود میفرماید: مقام و مرتبهاى است که همه پیشینیان و متأخران، غبطه آن را میخورند.(1) در حدیث دیگرى چنین آمدهاست: وقتى على بن ابى طالب(علیه السلام)، آیه فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَهً لَکَ عَسی أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً؛(2) را تلاوت کرد، پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله)،به على(علیه السلام) فرمود: همانا پروردگار متعال، شفاعت را به من بخشید تا در حق اهل توحید از امتم، شفاعت کنم و آن را درباره دشمنان تو و دشمنان فرزندان تو، ممنوع ساخت.(3) همچنین فرمود: مقام پسندیده، مقامی است که من در آن براى امتم شفاعت میکنم.(4)
مفسران به پیروى از این احادیث، معتقدند که «منظور از این مقام والا و ارجمند، منزلت شفاعت و حتی بالاتر از مقام شفاعت است(5)
گرچه مقام محمود، ویژه پیامبر و آل اوست، ولى در مراحل پایینتر، عالمان راستین، شهدا و مؤمنین هم میتوانند این مقام را دارا شوند و به اذن خدا، از بعضى افراد، شفاعت کنند. امیرالمومنین(علیه السلام) در مورد اهل محشر میفرماید: «جمع میشوند در موطنى که در آن جا، مقام حضرت محمد(صلى الله علیه وآله) است. آن گاه، پیامبر به گونهاى خداوند را ستایش میکند که هیچ کس قبل از او ستایش نکرده است و بعد از آن، ستایش میکند هر مؤمن و مؤمنهاى، و ابتدا میکند به صدیقین و شهدا و بعد از آن صالحان؛ در این هنگام تمامی اهل آسمان و زمین، پیامبر را ستایش میکنند؛ چنان که در قرآن آمده است: عَسی أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً؛ «پس خوشا به حال کسى که براى او در این روز، بهره و نصیبى باشد و واى به حال کسى که در این روز، بهره و نصیبى نداشته باشد(6)
فهرست منابع
1. نورالثقلین، ج 3، ص 206
2. اسراء (17)، آیه 79.
3. تفسیر برهان، ج 2، ص 438.
4. .نورالثقلین، ج 3، ص 392.
5. .تفسیر موضوعى قرآن، ج 5، (معاد در قرآن)