فضیلت سه روز، روزه از ماه های حرام (مفاتیح الجنان)
اعمال مشترک ماه رجب: متعلق به همه ماه است و اختصاصی به روز معیّن ندارد و آن چند امر است: شانزدهم: سه روز این ماه را که پنجشنبه و جمعه و شنبه باشد روزه بدارد، زیرا روایت شده: هر که در یکى از ماه هاى حرام این سه روز را روزه بدارد، حق تعالى براى او ثواب نهصد سال عبادت را می نویسد.
فضیلت سه روز روزه داری از ماه های حرام (المراقبات)
درباره خصوصیات ماه هاى حرام از شیخ مفید – علیه الرحمه – روایت شده است که رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله و سلّم فرمودند: «کسى که سه روز از ماه حرام، پنجشنبه، جمعه و شنبه را روزه بگیرد خداوند عبادت یک سال را براى او می نویسد». و در روایت دیگرى آمده است که: «عبادت نهصد سال که روزهاى آن را با روزه و شب هایش را در عبادت گذرانده است» براى او نوشته می شود.
این روایت با روایتى که درباره روزه سه روز در هر ماه، دو پنجشنبه و یک چهارشنبه وارد شده، منافاتى ندارد. و اگر دو پنجشنبه و یک چهارشنبه و جمعه را روزه بگیرد، بعید نیست که براى عمل به هر دو روایت کافى باشد.
فضیلت سه روز روزه داری از ماه های حرام (زاد المعاد)
اعمال ماه ذی القعده؛ بدان که اوّل ماه‌هاى حرام است که حق تعالى در قرآن یاد فرموده است و آنها ذی القعده و ذی الحجه و محرم و ماه رجب است و در این ماه‌ها ابتداى قتال با کافران نباید کرد و شیخ مفید رحمه اللّه و غیر او از حضرت رسول صلّى اللّه علیه و آله روایت کرده‌اند که هرکه در یکى از ماه‌هاى حرام پنجشنبه و جمعه و شنبه را متوالى روزه بدارد ثواب نهصد سال عبادت براى او نوشته شود.
فضیلت سه روز روزه داری از ماه های حرام (اقبال الاعمال)
الجزء الأول؛ هذا مبدأ ذکر الأعمال الأشهر الثلاثه أعنی شوال و ذی قعده و ذی حجه من کتاب الإقبال، الباب الثانی فیما نذکره من فوائد شهر ذی القعده، فصل فیما نذکره من فضل صوم ثلاثه أیام من الشهر الحرام
جلد اول، شروع ذکرهای اعمال ماه های سه گانه، یعنی شوال، ذی القعده و ذی الحجه از کتاب اقبال الاعمال، باب دوم، فوائد ماه ذی القعده، فصل ششم: فضیلت و سرّ سه روز روزه‌دارى از ماه‌هاى حرام
رُوِّینَا ذَلِکَ بِإِسْنَادِنَا إِلَى الشَّیْخِ الْمُفِیدِ مُحَمَّدِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ النُّعْمَانِ رِضْوَانُ اللَّهِ عَلَیْهِ مِنْ کِتَابِهِ حَدَائِقِ الرِّیَاضِ وَ زَهْرَهِ الْمُرْتَاضِ وَ نُورِ الْمُسْتَرْشِدِ وَ عِنْدَنَا الْآنَ بِهِ نُسْخَهٌ عَتِیقَهٌ لَعَلَّهَا کُتِبَتْ فِی زَمَانِهِ فَقَالَ مَا هَذَا لَفْظُهُ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص
شیخ «محمد بن محمد بن نعمان مفید» -رضوان اللّه علیه-در کتاب «حدائق الریاض و زهره المرتاض و نور المسترشد» -که نسخه‌اى کهن از آن نزد من موجود است و شاید در زمان او نوشته شده باشد-آورده است: رسول خدا-صلّى اللّه علیه و آله و سلّم-فرمود:
مَنْ صَامَ مِنْ شَهْرٍ حَرَامٍ ثَلَاثَهَ أَیَّامٍ الْخَمِیسَ وَ الْجُمُعَهَ وَ السَّبْتَ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ عِبَادَهَ سَنَهٍ
«هر کس سه روز از ماه حرام، یعنى روزهاى پنجشنبه و جمعه و شنبه را روزه بدارد، خداوند عبادت یک سال را براى او می‌نویسد.»
وَ رَأَیْتُ فِی کِتَابِ دُسْتُورِ الْمُذَکِّرِینَ عَنِ النَّبِیِّ ص
در کتاب «دستور المذکّرین» به نقل از پیامبر اکرم-صلّى اللّه علیه و آله و سلّم-آمده است:
مَنْ صَامَ هَذِهِ الثَّلَاثَهَ أَیَّامٍ کَتَبَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى لَهُ عِبَادَهَ تِسْعَ مِائَهَ سَنَهٍ صِیَامٌ نَهَارُهَا وَ قِیَامٌ لَیْلُهَا
«هرکس این سه روز را روزه بدارد، خداوند-تبارک و تعالى-عبادت نهصد سال را براى او می‌نویسد، به‌گونه‌اى که گویى در این مدت روزها را روزه بوده و شب‌ها به شب‌خیزى و عبادت پرداخته است.»
أقول فإن قلت فلأی حاجه [حال] جعلت هذا الحدیث فی شهر ذی القعده من دون أشهر الحرم قلت لأنه أول ما اشتمل علیه کتابنا هذا منها فأردنا أن یغتنم الإنسان أول وقت الإمکان قبل حوائل الأزمان لأن الاستظهار و الاحتیاط للمبادره إلى العبادات و الطاعات قبل الفوات من دلائل العنایات على أن إیرادنا هذا الحدیث فی هذا الشهر لا یمنع أن یعمل علیه فی باقی أشهر الحرم فإن عموم هذا اللفظ المشار إلیه یشتمل على کل شهر من أشهر الحرم فإذا عمله فی کل شهر منها کان أفضل و أکمل فیما یعتمد علیه و لا تقل کیف عدل عن صوم یوم الأربعاء فی أولها إلى صوم یوم السبت فی آخرها فإن أسرار العبادات لا یعلمها جمیعا [جمیعها] إلا المطلع على الغایات [الغائبات] و إلیه جل جلاله الاختیار فیما تعبد به من العبادات و لعل إن احتمل أن یکون المراد بذلک أنه لما کان الصوم المذکور لهذه الأیام الثلاثه فی هذه الأشهر المبارکات فأراد الله تعالى أن یکون افتتاح صوم هذه الأیام مبارکا و هو الخمیس و ختمها بیوم مبارک و هو السبت
دو اشکال و پاسخ آنها؛ 1 . اگر کسى بگوید که چرا این حدیث را در ماه ذیقعده ذکر کردى، نه در سایر ماه‌هاى حرام؟ در پاسخ می‌گوییم: زیرا ماه ذیقعده اولین ماه از ماه‌هاى حرام است که در کتاب «اقبال الاعمال» ذکر می‌شود. ازاین‌رو، خواستیم که خواننده در اولین وقت ممکن و پیش از این‌که مانعى پیش آید، فرصت را مغتنم شمرده و بدان عمل کند؛ چرا که رعایت احتیاط در اقدام به عبادت پیش از فوت فرصت، نشانه‌ى عنایت خداوند به شخص است. از این گذشته، ذکر این حدیث در این ماه، مانع از آن نیست که در سایر ماه‌هاى حرام نیز بدان عمل شود؛ زیرا لفظ حدیث یاد شده عمومیت دارد و همه‌ى ماه‌هاى حرام را شامل می‌شود. بنابراین، اگر کسى در همه‌ى ماه‌هاى حرام بدان عمل کند، به صورت برتر و کامل‌تر به نتایج یاد شده در حدیث نایل خواهد شد. 2 . نیز گفته نشود که چرا در این روایت، به‌جاى روزه داشتن «روز چهارشنبه» ، روزه‌ى «روز شنبه» ذکر شده است؛ زیرا هیچ‌کس جز خداوند-جلّ جلاله-که بر امور غیبى آگاه است، اسرار عبادات را نمی‌داند. ازاین‌رو، گزینش عبادت خاص از میانعبادات گوناگون، به دست او است و شاید علت این گزینش آن باشد که خداوند متعال اراده کرده است که روزه‌دارى این سه روز مبارک از این ماه‌هاى مبارک، با روز مبارک- یعنى پنجشنبه-آغاز گردد و با روز مبارک دیگر-یعنى شنبه-پایان یابد.
لِقَوْلِ النَّبِیِّ ص
زیرا در حدیث آمده است که پیامبر اکرم-صلّى اللّه علیه و آله و سلّم-فرمود:
بُورِکَ لِأُمَّتِی فِی سَبْتِهَا وَ خَمِیسِهَا
«روز شنبه و پنجشنبه براى امت من مبارک است.»
تعظیمها [تعظیما] لهذا الصوم حیث وقع فی الأشهر الحرم المعظمه المبارکه المکرمه أو لعله یحتمل أن یکون [أنه کان] یوم الأحد من هذا الشهر معظما کما قدمناه و هو یوم ابتداء خلق الدنیا فیراد أن یکون مع یوم الفراغ من خلقها و تمامها و هو یوم السبت معظما و شکرا لله على [فی] ابتدائها و فراغها
و این براى بزرگداشت این سه روز روزه است که در ماه‌هاى بزرگ، مبارک، گرامی و حرام واقع شده است. احتمال دیگر آن است که: چون روز «یکشنبه» از ماه‌هاى حرام، عظمت خاصى دارد، چنان‌که پیش از این یاد کردیم و افزون بر آن، یکشنبه روزى است که آفرینش دنیا در آن آغاز شده است. بنابراین، علت روزه‌ى این سه روز از جمله روز «شنبه» که روز فراغت از آفرینش دنیا و پایان خلقت آن است، آن است که در کنار روز «یکشنبه» قرار گیرد و انسان در این روزها به خاطر آغاز و پایان آفرینش دنیا، از خدا سپاسگزارى نموده و با روزه‌دارى آنها را بزرگ بدارد.