فضایل امام رضا از نگاه مامون
مأمون خلیفه ی عباسی برتری و موقعیت عالی امام رضا علیه السلام را در چندین فرصت بیان کرده که به شرح زیر است:
مورد اول:
او به فضل بن سهل و برادرش گفت: من کسی را فاضلتر از این مرد (یعنی امام علی بن موسی الرضا علیهالسلام) در روی زمین نمی شناسم [اعیان الشعه،ج4،ص133] .
بر طبق این بیانیه ی مأمون، امام داناترین و افضلترین عالم در جهان در همهی علوم و دانشها بود.
مورد دوم:
او در نامه ای خطاب به عباسیان که از وی رنجیده بودند وقتی که قصد داشت مقام خلافت را به امام بسپارد، می گوید: «مأمون بیعت وفاداری با او (امام رضا علیهالسلام) نکرد مگر در کار او مشاهده کرد و فهمید که هیچ کس در روی زمین شایسته تر از او در پاکی، استوارتر از او در تقوا، دیندارتر از او در دین، زاهدتر از او در ترک دنیا، آزادتر از او در وجود، بشاش تر از او در معاشرت با عامه و خاصه، و ثابتتر از او در اصل دین وجود ندارد. بیعت با او خشنودی خدا را تأیید می کند.» [بحارالانوار،ج12،ص63] .
این کلمات مخصوصا بعضی از صفات عالی را که در امام رضا علیه السلام بود و او را از بقیه ی مردم ممتاز می کرد، بیان می کند. این صفات عالی به شرح زیر است:
الف. امام خالصترین مردم در شایستگی و دانش بود.
ب. او با تقواترین فرد در روی زمین بود.
ج. او زاهدترین فرد در ترک لذایذ و تزیینات زندگی بود.
د. او بخشندهترین فرد نسبت به محرومین بود.
ه. برگزیدگان توده ی مردم اعتراف داشتند که او شایسته ترین شخص بود و اینکه هیچ کس فضایلی شبیه به فضایل او نداشت.
و. او استوارترین فرد در اصول دین بود، زیرا از سرزنش سرزنش کنندگان دربارهی خدا نمیهراسید.
ز. بیعت مأمون با او خشنودی خدای تبارک و تعالی را تأیید می کند.
مورد سوم:
در سندی که درباره ی بیعت امام رضا علیه السلام با مأمون می باشد آمده است: «مأمون بعد از درخواست از خدا و سعی و تفحص و کوشش در قضای حق او در میان عباد و بلادش، در این دو خانواده (یعنی خانوادهی عباسی و خانواده ی علوی) علی بن موسی بن جعفر بن محمد بن علی بن حسین بن علی ابن ابیطالب را برگزید که او را فضل تمام و علم مالاکلام بود و ورع ظاهر و زهد خالص داشت و تخلیه از دنیا و انزوا از مردم، و همه کس یکدل و یکزبانند که در اوست کلمه ی جامعه که روز به روز به ظهور می آید، و پیوسته از او فضل بی منتها به حصول می رسد. پس عقد کرد از برای او به عهد و خلافت که پس از وی ولیعهدش باشد.» [کشف الغمه،ج3،ص125] .
این کلمات، ستایش صفات شریفی است که امام رضا علیهالسلام را بر بقیه ی علویان و خاندان عباسی ممتاز کرده است. این صفات به شرح زیر است:
1. فضایل درخشان و دانش آشکار.
2. ترک آنچه خدای متعال منع کرده است.
3. او هرگز کسی را گمراه نکرد زیرا خود منبع خوبی و رحمت برای بشر بود.
4. تارک دنیا بود.
5. مسلمانان متفقا با او موافق بودند.
مأمون فهمید که امام این فضایل عالی را دارد و به همین جهت اصرار داشت بر تعیین امام بر جانشینی خودش، درست همان طوری که در جملات بالا گفته است.
منبع: پژوهشی دقیق در زندگانی امام علی بن موسی الرضا علیه السلام (جلد اول)، محمدباقر شریف القرشی، سید محمد صالحی، دارالکتب اسلامیه، صص96-98.