دعای یا من ارجوه لکل خیر
اعمال مشترکه ماه رجب: متعلق به همه ماه است و اختصاصی به روز معیّن ندارد و آن چند امر است: هشتم سید بن طاوس روایت کرده از محمد بن ذکوان که معروف به سجاد است براى آنکه آنقدر سجده کرد و گریست در سجود که نابینا شد گفت عرض کردم به حضرت صادق علیه السلام فداى تو شوم این ماه رجب است تعلیم بنما مرا دعایى در آن که حق تعالى مرا به آن نفع بخشد حضرت فرمود بنویس بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ بگو در هر روز از رجب در صبح و شام در عقب نمازهاى روز و شب
یَا مَنْ أَرْجُوهُ لِکُلِّ خَیْرٍ وَ آمَنُ سَخَطَهُ عِنْدَ (مِنْ) کُلِّ شَرٍّ
اى خدایى که از او امید هر خیر و احسان دارم و نزد هر شرى از خشم او ایمنى می جویم
یَا مَنْ یُعْطِی الْکَثِیرَ بِالْقَلِیلِ یَا مَنْ یُعْطِی مَنْ سَأَلَهُ
اى آنکه عطا می کنى بسیار را به کم اى آنکه هر که سؤال کند عطا می کنى
یَا مَنْ یُعْطِی مَنْ لَمْ یَسْأَلْهُ وَ مَنْ لَمْ یَعْرِفْهُ تَحَنُّناً مِنْهُ وَ رَحْمَهً
اى آنکه به هر که سؤال نکند و تو را هم نشناسد باز از لطف و رحمتت عطا می کنى
أَعْطِنِی بِمَسْأَلَتِی إِیَّاکَ جَمِیعَ خَیْرِ الدُّنْیَا وَ جَمِیعَ خَیْرِ الْآخِرَهِ
عطا فرما مرا که از تو درخواست می کنم جمیع خوبیهاى دنیا و جمیع خوبیهاى آخرت را
وَ اصْرِفْ عَنِّی بِمَسْأَلَتِی إِیَّاکَ جَمِیعَ شَرِّ الدُّنْیَا وَ (جَمِیعَ) شَرِّ الْآخِرَهِ
و دفع فرما از من به درخواستم از تو جمیع شرور دنیا و آخرت را
فَإِنَّهُ غَیْرُ مَنْقُوصٍ مَا أَعْطَیْتَ وَ زِدْنِی مِنْ فَضْلِکَ یَا کَرِیمُ
زیرا عطاى تو بى نقص است و از فضل و کرمت بهره من بیفزاى اى خداى کریم
راوى گفت پس گرفت حضرت محاسن شریف خود را در پنجه چپ خود و خواند این دعا را به حال التجا و تضرع به حرکت دادن انگشت سبابه دست راست پس گفت بعد از این:
یَا ذَا الْجَلاَلِ وَ الْإِکْرَامِ یَا ذَا النَّعْمَاءِ وَ الْجُودِ یَا ذَا الْمَنِّ وَ الطَّوْلِ حَرِّمْ شَیْبَتِی عَلَى النَّارِ
اى صاحب جلال و بزرگوارى اى صاحب نعمتها و جود اى صاحب عطا و کرم به کرمت محاسنم را بر آتش دوزخ حرام گردان.
نکته : در زمان ما مرسوم شده است که در هنگام خواندن قسمت پایانی دعا انگشت دست راست خود را به سمت چپ و راست حرکت می دهند. در صورتی که راوی می گوید امام در پایان دعا یعنی قبل از خواندن “یا ذا الجلال و الاکرام …” محاسن خود را با دست چپ گرفتند و بعد می گوید : “و هو یلوذ بسبابته الیمنی” یلوذ یعنی با حالت تضرع پناه بردن به خدا و این حالت وقتی شدید باشد در حالی که دست دعا کننده به سمت آسمان است گاهی لرزشی در انگشت اشاره دست راست ایجاد می شود که راوی با این عبارت این حالت دست امام را توصیف نموده است.
دعای یا من ارجوه لکل خیر (اقبال الاعمال)
الجزء الثانی؛ الباب الثامن فیما نذکره مما یختص بشهر رجب و برکاته و ما نختاره من عباداته و خیراته و فیه فصول، فصل فیما نذکره من الدعوات فی أول یوم من رجب و کل یوم منه
جلد دوم؛ باب هشتم: اعمال مخصوص ماه رجب و برکات و خیرات آن، فصل بیست و چهارم، دعای روز اول و هر روز از ماه رجب (چهارمین دعای هر روز ماه رجب):
و من الدعوات کل یوم من رجب ما ذکره الطرازی أیضا فقال دعاء علمه أبو عبد الله ع محمدا السجاد و هو محمد بن ذکوان یعرف بالسجاد قالوا سجد و بکا فی سجوده حتى عمی
«طرازى» نقل کرده و گفته است: «این دعا را امام صادق-علیه السّلام-به «محمد بن ذکوان» معروف به «سجاد» آموخت، هم او که گفته‌اند آنقدر سجده نمود و در سجده به گریه پرداخت تا این‌که در اثر آن نابینا گردید.
أَبُو الْحَسَنِ عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبُرْسِیُّ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ أَخْبَرَنَا الْحُسَیْنُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ شَیْبَانَ قَالَ حَدَّثَنَا حَمْزَهُ بْنُ الْقَاسِمِ الْعَلَوِیُّ الْعَبَّاسِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عِمْرَانَ الْبَرْقِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْهَمْدَانِیِّ قَالَ أَخْبَرَنِی مُحَمَّدُ بْنُ سِنَانٍ عَنْ مُحَمَّدٍ السَّجَّادِ فِی حَدِیثٍ طَوِیلٍ قَالَ
در هر حال، او می‌گوید:
قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع جُعِلْتُ فِدَاکَ هَذَا رَجَبٌ عَلِّمْنِی [فِیهِ] دُعَاءً یَنْفَعُنِی اللَّهُ بِهِ قَالَ
به امام صادق -علیه السّلام-عرض کردم: فدایت شوم! ماه رجب فرا رسید. دعایى به من بیاموز که در این ماه بخوانم و خداوند به وسیله‌ى آن به من سود برساند.
فَقَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع اکْتُبْ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ وَ قُلْ فِی کُلِّ یَوْمٍ مِنْ رَجَبٍ صَبَاحاً وَ مَسَاءً وَ فِی أَعْقَابِ صَلَوَاتِکَ فِی یَوْمِکَ وَ لَیْلَتِکَ
حضرت فرمود: بنویس «بسم اللّه الرحمن الرحیم» در هر روز از ماه رجب، به هنگام صبح و شام و در تعقیب نمازهاى روز و شب بگو:
یَا مَنْ أَرْجُوهُ لِکُلِّ خَیْرٍ وَ آمَنُ سَخَطَهُ من [عِنْدَ] کُلِّ شَرٍّ
اى خدایى که براى هر نیکى به تو امید می‌بندم و به هنگام هر بدى از خشم تو امان می‌جویم.
یَا مَنْ یُعْطِی الْکَثِیرَ بِالْقَلِیلِ یَا مَنْ یُعْطِی مَنْ سَأَلَهُ
اى خدایى که در برابر کم، بسیار می‌بخشى، اى خدایى که به هرکس از تو نیاز خواهد، بخشش می‌کنى.
یَا مَنْ یُعْطِی مَنْ لَمْ یَسْأَلْهُ وَ مَنْ لَمْ یَعْرِفْهُ تُحَنُّناً مِنْهُ وَ رَحْمَهً
اى خدایى که به هرکس از تو درخواست نکند و حتى تو را نشناسد، نیز از سر دلسوزى و مهرورزى بخشش می‌کنى.
أَعْطِنِی بِمَسْأَلَتِی إِیَّاکَ جَمِیعَ [الخیرات] خَیْرِ الدُّنْیَا وَ جَمِیعَ خَیْرِ الْآخِرَهِ
اینک به من که از تو نیاز می‌خواهم، همه‌ى نیکى‌هاى دنیا و آخرت را عطا کن
وَ اصْرِفْ عَنِّی بِمَسْأَلَتِی إِیَّاکَ جَمِیعَ شَرِّ الدُّنْیَا وَ [جمیع] شَرِّ الْآخِرَهِ
و از من که از تو درخواست می‌کنم، همه‌ى بدى‌هاى دنیا و آخرت را دور دار؛
فَإِنَّهُ غَیْرُ مَنْقُوصٍ مَا أَعْطَیْتَ وَ زِدْنِی مِنْ فَضْلِکَ یَا کَرِیمُ
زیرا آنچه تو بخشیده‌اى کاستى نمی‌پذیرد و از افزون‌بخشى‌ات، بهره‌ى مرا بیفزا، اى بزرگوار
قَالَ ثُمَّ مَدَّ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یَدَهُ الْیُسْرَى فَقَبَضَ عَلَى لِحْیَتِهِ وَ دَعَا بِهَذَا الدُّعَاءِ وَ هُوَ یَلُوذُ بسباحته [بِسَبَّابَتِهِ] الْیُمْنَى ثُمَّ قَالَ بَعْدَ ذَلِکَ
سپس امام صادق-علیه السّلام-دست چپ خود را بالا برد و محاسن خویش را در دست گرفت و دعاى یادشده را خواند، در حالى که انگشت اشاره‌ى دست راست خود را حرکت می‌داد و به خدا پناه می‌برد و در ادامه‌ى دعا فرمود:
یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ یَا ذَا النَّعْمَاءِ وَ الْجُودِ یَا ذَا الْمَنِّ وَ الطَّوْلِ حَرِّمْ [شبابی و] شَیْبَتِی عَلَى النَّارِ
اى بزرگ و بزرگوار، اى دارنده‌ى نعمت و بخشش، اى بخشنده و عطاکننده، [جوانى و]محاسن مرا بر آتش جهنم حرام گردان
وَ فِی حَدِیثٍ آخَرَ ثُمَّ وَضَعَ یَدَهُ عَلَى لِحْیَتِهِ وَ لَمْ یَرْفَعْهَا إِلَّا وَ قَدِ امْتَلَأَ ظَهْرُ کَفِّهِ دُمُوعاً
در حدیث دیگر آمده است: سپس دست خود را بر محاسنش گذاشت و دست از آن برنداشت تا این‌که پشت دستش پر از اشک گردید.
دعای یا من ارجوه لکل خیر (زاد المعاد)
و ایضا به سند معتبر منقول است که محّمد بن ذکوان به خدمت حضرت صادق علیه السّلام عرض کرد که فداى تو شوم، این ماه رجب است، مرا دعایى تعلیم نما که حق تعالى مرا به آن نفع بخشد. حضرت فرمود که در هرروز ماه رجب در صبح و پسین و بعد از نمازها، در شب‌وروز این دعا را بخوان:
یَا مَنْ أَرْجُوهُ لِکُلِّ خَیْرٍ وَ آمَنُ سَخَطَهُ عِندَ کُلِّ شَرٍّ
اى خدایى که از او امید هرخیر و احسان دارم و نزد هرشرى از خشم او ایمنى می‌جویم!
یَا مَنْ یُعْطِی الْکَثِیرَ بِالْقَلِیلِ یَا مَنْ یُعْطِی مَنْ سَأَلَهُ
اى آنکه عطا می‌کنى بسیار را به کم! اى آنکه هرکه سؤال کند عطا می‌کنى!
یَا مَنْ یُعْطِی مَنْ لَمْ یَسْأَلْهُ وَ مَنْ لَمْ یَعْرِفْهُ تَحَنُّناً مِنْهُ وَ رَحْمَهً
اى آنکه به هرکه سؤال نکند و تو را هم نشناسد باز از لطف و رحمتت عطا می‌کنى!
أَعْطِنِی بِمَسْأَلَتِی إِیَّاکَ جَمِیعَ خَیْرِ الدُّنْیَا وَ جَمِیعَ خَیْرِ الْآخِرَهِ
عطا فرما مرا که از تو درخواست می‌کنم جمیع خوبى‌هاى دنیا و جمیع خوبى‌هاى آخرت را
وَ اصْرِفْ عَنِّی بِمَسْأَلَتِی إِیَّاکَ جَمِیعَ شَرِّ الدُّنْیَا وَ شَرِّ الْآخِرَهِ
و دفع فرما از من به درخواستم از تو جمیع شرور دنیا و آخرت را؛
فَإِنَّهُ غَیْرُ مَنْقُوصٍ مَا أَعْطَیْتَ وَ زِدْنِی مِنْ فَضْلِکَ یَا کَرِیمُ
زیرا عطاى تو بى‌نقص است؛ و از فضل و کرمت به بهره‌ى من بیفزا، اى خداى کریم!
پس حضرت ریش مبارک خود را به دست چپ گرفتند و انگشت سبّابۀ دست راست خود را به جانب چپ و راست حرکت می‌دادند و این دعا را می‌خواندند:
یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ یَا ذَا النَّعْمَاءِ وَ الْجُودِ یَا ذَا الْمَنِّ وَ الطَّوْلِ حَرِّمْ شَیْبَتِی عَلَى النَّارِ [1]
اى صاحب جلال و بزرگوارى! اى صاحب نعمتها و جود! اى صاحب عطا و کرم! به کرمت محاسنم را بر آتش دوزخ حرام گردان.
و دست برنداشت تا محاسن مبارکش از آب دیده‌اش تر شد. [2]
—————————-
پی‌نوشت:
[1] ) بحار الانوار، ج ٩۵ ، ص ٣٩٠ ؛ ترجمه المراقبات، ص ١٣۴ ؛ اقبال ج ٣ ص ٢٠٩ - ٢١۶ .
[2] ) اقبال الاعمال، ص ١۴٣ ، چاپ اعلمی.