لطفاً درباره برزخ توضیح دهید؟
از وقتى که انسان از دنیا می رود تا هنگام برپا شدن قیامت، روح او در عالمی به سر می برد که به آن، عالم برزخ گفته می شود. از امام صادق(ع) پرسیدند: برزخ چیست؟ فرمود: قبر است از زمان مردن تا قیامت. در عالم برزخ، حوادث زیادى اتفاق می افتد که در برخى از آیات قرآن از جمله آیات 99 و 100 سوره مؤمنون و در روایات فراوانى، بدان حوادث اشاره شده است؛ به عنوان نمونه به برخى از حوادثى که شب اوّل قبر اتفاق می افتد، اشاره می شود:
1. پرسش در قبر
از مضمون روایت امام سجاد(ع) استفاده می شود که وقتى انسان را در قبر می گذارند، دو فرشته الهى به سراغ او می آیند و از اصول عقاید؛ یعنى توحید، نبوت و امامت او و این که از چه پیشوایانى پیروى می کرده و از چگونگى مصرف کردن عمر در راه ها و کارهاى مختلف و طریق کسب اموال و مصرف آنها می پرسند و چنان چه از مؤمنان راستین باشد، به خوبى از عهده جواب بر می آید و مشمول رحمت و عنایات حق می شود و اگر از مؤمنان نباشد، در پاسخ سؤال ها، عاجز می ماند و مشمول عذاب دردناک برزخى می شود.[21]
2. حضور ائمه(ع)
وقتى مؤمن بمیرد، پیامبر خدا(ص) و حضرت على و فاطمه و امام حسن و امام حسین(ع) همراه با ملائکه مقربى می آیند. اگر مؤمن توانست جواب نکیر و منکر را بدهد، آنها به نفع او شهادت می دهند و اگر نتوانست جواب بدهد (زبانش بند آمد) پیامبر خدا(ص) به امر خدا شهادت می دهد که این مؤمن، زبانش از ترس بند آمده است وگرنه به آن چه شما می پرسید، معتقد است و حضرت على و فاطمه و امام حسن و امام حسین(ع) نیز فرمایش حضرت رسول را تأیید می کنند.[22]
3. تجسم اعمال
امام صادق(ع) فرمود: وقتى مؤمن داخل قبر شود، نماز در سمت راست و زکات در سمت چپ او قرار می گیرد و نیکوکارى هایش بالاى سر او سایه می افکنند و «صبر» در قسمتى دیگر قرار می گیرد. وقتى دو فرشته براى پرسش می آیند، «صبر» به نماز و روزه می گوید: از صاحبتان دفاع کنید وگرنه من آماده دفاع هستم.[23]
4. فشار قبر
از برخى احادیث استفاده می شود، فشار قبر براى همه ـ مگر افراد اندکى ـ هست؛ البته در برخى، کیفر اعمال محسوب می شود و براى بعضى، ملایم تر و به منزله کفاره گناهان و جبران کوتاهى هاست.
امام صادق(ع) از رسول اکرم(ص) نقل فرموده است که: ضَغطَهُ القَبْرِ لِلْمُؤْمِنِ کَفّارَهٌ لِما کانَ مِنْهُ مِنْ تَضْییعِ النِّعَمِ؛ فشار قبر براى مؤمن، کفاره نعمت هایى است که تباه کرده است.[24]
5. وحشت شب اوّل قبر
در مورد هول و هراس قبر، در روایتى حضرت على(ع) فرمود: براى کسى که آمرزیده نشود، بعد از مرگ، از خود «مرگ» شدیدتر است. از قبر و تنگى و تاریکى آن بر حذر باشید؛ همانا قبر هر روز می گوید: من خانه غربتم. من خانه وحشتم. من خانه کِرْم ها هستم و قبر براى مؤمنان باغى از باغ هاى بهشت و براى گناه کاران گودالى از گودال هاى آتش است. زندگى و معیشت سختى که خدا دشمنان خودش را از آن ترسانده، عذاب قبر است.[25]
—————
[21] بحارالأنوار، ج 6، ص 223، حدیث 24.
[22] همان، ج 6، ص 229، ح 32.
[23] همان، ص 230، ح 35.
[24] همان، ص 221، ح 16 و 19.
[25] همان، ص 218، ح 13.