حیات برزخى چیست؟
آیات متعددى حکایت از حیات بعد از مرگ دارد؛ از جمله: (وَلاَ تَقُولُواْ لِمَن یقْتَلُ فِى سَبِیلِ اللَّهِ أَمْوَ تُم بَلْ أَحْیآءٌ وَ لَـکِن لاَّ تَشْعُرُونَ)[7]؛ و کسانى که در راه خدا کشته می شوند مرده نخوانید، آنها زنده اند، ولى نمی دانید. و نیز آیه: (لَعَلِّى أَعْمَلُ صَــلِحًا فِیمَا تَرَکْتُ کَلاَّ إِنَّهَا کَلِمَهٌ هُوَ قَآئِلُهَا وَ مِن وَرَآئِهِم بَرْزَخٌ إِلَى یوْمِ یبْعَثُونَ)[8]؛ تا آن زمان که مرگ هر یک فرا رسد در آن حال پشیمان شده گوید: پروردگارا: مرا ـ به دنیا ـ بازگردان! تا شاید به تدارک گذشته عملى صالح به جاى آورم و به او خطاب شود که هرگز نخواهد شد واین کلمه را از حسرت می گوید و ثمرى نمی بخشد که عالم برزخ به دنبال آنهاست تا روزى که برانگیخته شوند.
روح انسان بعد از این جهان در اجساد لطیفى قرار می گیرد که از عوارض فراوان این ماده کثیف برکنار است و چون از هر نظر شبیه این جسم است به آن «قالب مثالى» یا «بدن مثالى» می گویند که نه به کلى مجرد و نه مادى محض است، بلکه داراى نوعى «تجرد برزخى» است. بعضى از محققان آن را به وضع روح در حالت خواب تشبیه کرده اند که در آن حال ممکن است با مشاهده نعمت هایى، به راستى لذت ببرد و بر اثر دیدن مناظر هولناک معذّب و متألّم شود؛ آن چنان که گاه واکنش آن در همین بدن نیز ظاهر می شود و به هنگام دیدن خواب هاى هولناک، فریاد می کشد و … .
تعلّق روح به بدن مثالى در «جهان برزخ» تا قیامت ادامه داشته و به هنگام قیامت دوباره به بدن هاى نخستین به فرمان خدا بر می گردد.[9]
—————
[7] بقره، آیه 154.
[8] مؤمنون، آیه 100.
[9] ر.ک: ناصر مکارم شیرازى و همکاران، تفسیر نمونه، ج 14، ص 321 ـ 323.