تفسیر موضوعى را تعریف و روش هاى موجود در این زمینه را بیان کنید؟
قرآن کریم کتابى است که در طول 23 سال با توجه به نیازها و شرایط مختلف اجتماعى و حوادث گوناگون و مراحل مختلف تربیتى نازل شده است و همگام با حیات جامعه اسلامی پیش رفته، با این حال به زمان و مکان خاصى بسته نیست. موضوعات اسلامی و دینى در آیه هاى قرآن کریم پراکنده است. تفسیر موضوعى روشى است براى تبیین یک موضوع با ملاحظه آیات هم موضوع و هم مضمون و نه هماهنگ با ترتیب و تنظیم موجود در قرآن. در این روش مفسر آیات مختلف درباره یک موضوع را در کنار یک دیگر قرار می دهد و با جمع بندى و تحلیل آنها، دیدگاه قرآن را درباره آن تبیین می کند.
مانند آیه هاى مربوط به دلایل خداشناسى از قبیل فطرت، برهان نظم، برهان وجوب و امکان و دیگر براهین در کنار هم چیده شود و از آن جا که آیه هاى قرآن یک دیگر را تفسیر می کنند، ابعاد این موضوع روشن می گردد.
دو روش براى تفسیر موضوعى مطرح است:
1. نخست همه مسائل مطرح شده در قرآن را بیرون آورند، سپس آیه هاى مربوط به هر یک را جدا و در یک جا گرد آورده و با در نظر گرفتن مجموع آن آیه ها موضوع را بررسى کنند، لذا مسائل برگرفته از قرآن، دسته بندى شده، با نظمی طبیعى و به ترتیب، بررسى می شود.
در حقیقت، این گونه تفسیر موضوعى، پاى سخن قرآن نشستن و گوش فرا دادن به آن است، تا قرآن براى ما سخن بگوید و پیام خود را برساند و نقش ما تنها گرفتن پیام هاى قرآن است.
2. مسائل را از متن واقعیت دریافت می کنیم و نیازهاى واقع در متن حیات را بررسى و گردآورى می کنیم، سپس پاسخ آنها را از قرآن جست و جو می کنیم، با این باور که قرآن، همواره پاسخ گوى نیازهاى روز است ودر واقع، با الهام گرفتن از نیازهاى ملموس حیات، با قرآن به گفت و گو می نشینیم، پرسش ها را مطرح می کنیم و پاسخ هاى آن را از قرآن می خواهیم401.
—————
401. ر.ک: محمد هادى معرفت، تفسیر و مفسران، ج 2، ص 526 ـ 528 ؛ ناصر مکارم شیرازى و همکاران، پیام قرآن، ج 1، ص 21 و 29.