بزرگترین دشمن انسان کیست؟
شیطان؟ دوستان ناباب؟ اینها دشمن هستند اما دشمن اصلی چیز دیگری است که در کتابهای معارف اسمش را «نفس» گذاشته اند. پیامبر عزیزمان فرمودند: «اعدی عدوک نفسک التی بین جنبیک؛ بدترین دشمنان تو همان نفس اماره تو است که از همه به تو نزدیکتر و در میان دو پهلویت قرار گرفته است»[1]
دلیلیش این است که نفس انسان ضعیف است. زرق و برق دنیا را که می بیند هوس می کند .به هر کدام که می رسد یکی دیگر را هوس می کند. حد و حدودی هم ندارد. کم کم خواسته هایش آنقدر زیاد می شود که انسان مجبور می شود مثل برده همه زندگی اش را به دنبال خواسته های رنگ و وارنگ نفسش بدود. حسابی آدم را خسته و گرفتار می کند تا به جای اینکه آدم از عمرش استفاده کند برای انسان تر شدن مشغول می شود به خدمت کردن به نفسش. از آن بدتر اینکه به خاطر خواسته هایش تن به هر کاری می دهد. کلاه برداری، کم فروشی،اختلاس و…جالب است بیشتر اختلاس کننده ها قبل از دزدی های کلانشان شغل خوب و آبرومند با در آمدهای بالا دارند با این حال چون نفسشان حریص شده است باز هم در وجودشان احساس نیاز به پول بیشتری می کنند.
غرض اینکه باید این «نفس» را مدیریت کرد. باید دست رد به سینه اش زد تا حد و حدودش را بشناسد. آنوقت است که انسان طعم واقعی آزادی را احساس می کند. حالا نوبت یک حدیث زیبا از امام سجاد(ع) است که حسن ختام این چند خط معرفت باشد. ایشان فرمودند: «أَلْخَیْرُ کُلُّهُ صِیانَهُ الاْنْسانِ نَفْسَهُ»[2] تمام خیر آن است که انسان مراقب نفسش باشد.
——–
پی‌نوشت:
[1]. بحارالانوار ، ج ۷۰ ، ص ۶۴
[2]. تحف العقول : 278 .