الف) چه کنم نمازها به ویژه نماز صبحم را در اول وقت بخوانم؟ ب) برای اهمیت بخشیدن به نماز فرزندانی که نسبت به آن سهل انگارند چه راههایی وجود دارد؟
* الف) یکی از واجباتی که در دین اسلام بسیار اهمیت دارد، نماز است. نماز یک وظیفه ثابت و معین و یک دستور انضباطی است که روح توجه به پروردگار را در انسان زنده میکند: (فَأَقِیمُوا الصَّلَوهَ إِنَّ الصَّلَوهَ کَانَتْ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ کِتَـبًا مَّوْقُوتًا) (1)؛ نَماز را [به صورت معمول] انجام دهید، زیرا نماز وظیفه ثابت و معینی برای مؤمنان است. نماز، مظهر پیوند با خدا و ارتباط با اوست؛ به همین دلیل از همه عبادتها برتر و بالاتر است. مؤمنان ارزش بسیاری برای اصل نماز و زمان برگزاری آن قائلند:(انعام، آیه92) و سهلانگاری در نماز، به ویژه در اوقات اولیه آن ممکن است زیانهایی در پی داشته باشد(ماعون، آیه4 ـ 5). کسانی که نه ارزشی برای نماز قائلند و نه به اوقاتش اهمیتی میدهند، نماز را از وقت فضیلت خود تأخیر میاندازند. تجربه نشان داده که اگر مسایل تربیتی تحت انضباط و شرایط معین قرار نگیرد، عدهای آن را به دست فراموشی میسپارند و اساس آن به کلی متزلزل میگردد. این گونه مسائل حتماً باید در زمان معین و با انضباط دقیق قرار گیرد، تا هیچ کسی برای ترک آن عذر و بهانهای نداشته باشد، لذا برای این که به این مشکلات دچار نشویم شایسته است خود را مقید کنیم به این که حتماً نمازها را در آغاز وقت بخوانیم.
امام باقر(علیه السلام) میفرماید: هر گاه نماز در اول وقت بالا رود، سفید و درخشان به سوی صاحبش باز میگردد و به او خطاب میکند: از من مواظبت نمودی خدا تو را حفظ کند و هر گاه در غیر وقت خود و بدون شرایط بالا برود، سیاه و تاریک به سوی صاحبش باز میگردد و به او میگوید: مرا تباه ساختی، خدا تو را نابود کند! (2)
امام صادق(علیه السلام) نیز میفرماید: هر گاه نمازگزار نماز صبح را با طلوع فجر به جای آورد دو مرتبه برای او نوشته میشود، هم فرشته صبح و هم فرشته شب مینویسد [نماز صبح را فرشته روز و فرشته شب هر دو مشاهده میکنند! (3)
ب) درباره نمازخوان کردن فرزندان دو مرحله توصیه شده است:
1. بیان کردن ارزش و آثار نماز و نیز بازگو کردن آثار زشت ترک نماز.
2. ارائه الگوهای عملی از سوی والدین، بزرگترها، هم کلاسیها و… که این مهمترین مرحله است. بهترین راه برای نمازخوان کردن فرزندان، ارائه الگوی عملی به آنهاست و این مهم اتفاق نخواهد افتاد، مگر آن که خود بزرگترها با کردار و عملشان لذت نماز خواندن را در جان فرزند رسوخ دهند؛ وقتی فرزند ببیند پدر و مادر در اول وقت هر روز نماز میخواند، وقتی ببیند هم کلاسیها در مدرسه وضو گرفته و به نماز میایستند، وقتی ببیند در مساجد و نماز جمعهها مردم با عشق و شور وصفناپذیر به نماز میایستند، وقتی ببیند فضای جامعه فضای نماز است، خود به خود او هم اهل نماز میشود و بدون این که به او گفته شود خودش به نماز میایستد، لذا تشویق عملی مانند تهیه هدیه، بردن پارک و تفریح، طرح دوستی و گسترش رابطه با انسانهای مقید به نماز و… از عواملی است که میتواند به این مهم کمک نماید.
در پایان شایسته است بگوییم: ترک نماز یا سهلانگاری در آن در افراد، به خصوص در بین نوجوانان وجوانان علتهایی دارد که او را به روی نیاوردن به نماز یا ترک آن میکشاند. این علتها ممکن است سستی عقیده به معاد یا خداشناسی و یا تأثیر منفی دوستان ناباب او باشد؛ هم چنین احتمال دارد مشکلات مادی و سرخوردگی روحی، چنین مشکلی را آفریده باشد. دوست شدن و گفتوگو با چنین فردی و گوش دادن به درد دل او و سخنانش، کلید حل این مشکلات را به دست ما میدهد. بعد از شناخت مشکلات میتوان با افراد متخصص در این زمینه مشورت کرد.
تشویق افراد به امور عبادی اصل است، مگر این که چارهای جز استفاده از روش توبیخ نباشد.
————————————————————————————-
1. نساء، آیه103.
2. کلینی، اصول کافی، ج3، ص286.
3. شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج1، ص373؛ برای آگاهی بیشتر ر.ک: امام خمینی، آداب نماز، ص111 ـ 113؛ عباس عزیزی، جامع آیات و احادیث موضوعی نماز، ج1، ص312 ـ 349؛ همان، تفسیر نمونه، ج5، ص342 ـ 347؛ ج4، ص103 ـ 106؛ همان، ج27، ص357 ـ 364.