شناخت امام از دو راه امکان پذیر است: الف ـ پیامبر گرامی به فرمان خدا بر امامت فردی معین تصریح کند؛ ب ـ امام پیشین بر امامت امام بعدی تصریح کند. امامت پیشوایان دوازدهگانه شیعه از هر دو راه ثابت شده است. هم پیامبر طبق روایات بر امامت آنان تصریح کرده است، و هم هر یک از ائمه، امام بعد از خویش را معرفی نموده است . در این باره برای رعایت اختصار، تنها یک حدیث را یادآور میشویم: (1) پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله و سلم تنها به نصب علی علیه السلام اکتفا نکرد، بلکه یادآور شد که پس از وی امامان دوازدهگانهای خواهند آمد که عزت دین و اسلام به واسطه آنها تحقق خواهد پذیرفت، چنانکه فرمود:«لا یزال الدین منیعا إلی إثنی عشر خلیفه» و به نقل دیگر فرمود: «لا یزال الإسلام عزیزا إلی إثنی عشر خلیفه». گفتنی است که روایات دالبر وجودخلفای دوازدهگانه،در معتبرترین صحاح اهل سنت نیز آمده است. (2) مسلما این دوازده خلیفه که عزت اسلام منوط به وجود آنان شمرده شده است، جز بر امامان دوازدهگانه شیعه قابل انطباق نیست. زیرا نه خلفای اموی مایه عزت دین بودند و نه خلفای عباسی، و نه این عدد بر آنان قابل تطبیق است. امامان دوازدهگانه شیعه عبارتند از: .1 امیرالمؤمنین علی بن ابی طالبعلیمها السلام (تولد: ده سال قبل از بعثت، شهادت: سال 40 هجری) مدفون در نجف اشرف. .2 امام حسن بن علی ملقب به مجتبیعلیه السلام (3ـ50ه.ق) مدفون در مدینه، قبرستان بقیع . .3 امام حسین بن علی سید الشهداءعلیه السلام (4ـ61ه.ق) مدفون در کربلا. 4.امام علی بن الحسین ملقب به زین العابدینعلیه السلام (38ـ94ه.ق) مدفون در بقیع. .5 امام محمد بن علی معروف به باقر العلوم علیه السلام (57ـ114ه.ق) مدفون در بقیع. .6 امام جعفر بن محمد معروف به صادقعلیه السلام (83ـ148ه.ق) مدفون در بقیع. .7 امام موسی بن جعفر ملقب به کاظم علیه السلام (128ـ183ه.ق) مدفون در کاظمین. .8 امام علی بن موسی الرضا علیه السلام (148ـ203ه. ق)مدفون در خراسان. .9 امام محمد بن علی معروف به جواد علیه السلام (195ـ220ه.ق) مدفون در کاظمین. 10.امام علی بن محمد معروف به هادی علیه السلام (212ـ 254ه. ق) مدفون در سامرا. 11.امام حسن بن علی معروف به عسکری علیه السلام (232ـ260ه.ق) مدفون در سامرا. 12.امام محمد بن حسن معروف به حجت و مهدی ـ عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ. او امام دوازدهم شیعه بوده و هم اکنون نیز زنده وغایب است، تا روزی به فرمان خداوند ظهور کرده و طبق وعده صریح قرآن (در سوره نور/54 و توبه/33 و فتح/28و صف/9)و احادیث متواتر اسلامی حاکمیت اسلام را در سراسر گیتی برقرار گرداند. (3) داستان زندگانی امامان شیعه علیهم السلام در کتابهای تاریخ به تفصیل بیان شده است، و از آنجا که امام دوازدهم هم اکنون زنده بوده و به خواست الهی منصب امامت را برعهده دارد، در اصول بعد نکاتی را درباره آن حضرت یادآور خواهیم شد. پینوشتها: .1 برای آگاهی از سایر روایات، به کتب حدیث مانند اصول کافی، کفایه الأثر؛ اثبات الهداه، منتخب الأثر و غیره رجوع شود. 2.صحیح بخاری،9/81، باب الإستخلاف؛صحیح مسلم،6/3 کتاب الأماره ؛ مستد احمد، 5/86 و 108؛ مستدرک حاکم:3/ ..18.3 در تاریخ ولادت و وفات برخی از ائمه اختلاف است که ما یکی را برگزیدیم. نیز میدانیم که درگذشت غالب آنها به صورت شهادت رخ داده که شرح آن در تواریخ مذکور است. منشور عقاید امامیه صفحه 170استاد جعفر سبحانی