امام حسین(علیه السلام) در روز عاشورا چه معارفی را در ضمن اشعارشان بیان داشتند؟
اشعار حضرت سیدالشهدا در روز عاشورا از یک سو حاوی اندرزهایی برای نوع بشر درباره لزوم مرگ و زندگی عزتمندانه، فانی بودن زندگی دنیا و توجه دادن به جاودانگی جهان دیگر است و از سوی دیگر نشان دهنده آزادگی آن حضرت در استقبال از شهادت و نهراسیدن در برابر مرگ است.
این اشعار که در نوع خود بى نظیر است، بیانگر مکتب امام حسین(علیه السلام) و عمق افکار آن حضرت در روز عاشورااست:
«فَاِنْ تَکُنِ الدُّنْیا تُعَدُّ نَفیسَهً *** فَاِنَّ ثَوابَ اللّهِ اَعْلى وَ اَنْبَلُ
وَ اِنْ یَکُنِ الاَْبْدانُ لِلْمَوتِ اُنْشِاَتْ *** فَقَتْلُ امْرِىء بِالسَّیْفِ فِی اللّهِ اَفْضَلُ
وَ اِنْ یَکُنِ الاَْرْزاقُ قِسْماً مُقَدَّراً *** فَقِلَّهُ سَعْیِ الْمَرْءِ فی الْکَسْبِ اَجْمَلُ
وَ اِنْ تَکُنِ الاَْمْوالُ لِلتَّرْکِ جَمْعُها *** فَما بالُ مَتْرُوک بِهِ الْمَرْءُ یَبْخَلُ»
(اگر دنیا چیزى ارزشمند شمرده شود، به یقین پاداش الهى برتر و ارزشمندتر است.
و اگر بدن ها براى مرگ آفریده شده، مطمئنّاً شهادت در راه خدابه وسیله شمشیر بهتر است!
اگر رزق و روزى براى بشر مقدّر و معیّن شده، پس اجتناب از حرص در کسب مال زیباتر است.
اگر جمع آورى اموال براى وانهادن [و به دیگران سپردن] است پس چرا آدمی نسبت به انفاق آن بخل بورزد؟!). (1)
قُندوزى دانشمند معروف اهل سنّت اضافه بر اشعار بالا، این اشعار را نیز از گفته امام(علیه السلام) ذکر می کند:
«عَلَیْکُمْ سَلامُ اللّهِ یا آلَ اَحْمَدَ *** فَاِنّی اَرانی عَنْکُمُ الْیَوْمَ اَرْحَلُ
اَرى کُلَّ مَلْعوُن ظَلُوم مُنافِق *** یَرُومُ فَنانا جَهْرَهً ثُمَّ یَعْمَلُ
لَقَدْ کَفَرُوا یا وَیْلَهُمْ بِمُحَمَّد *** وَ رَبُّهُمْ ما شاءَ فی الْخَلْقِ یَفْعَلُ
لَقَدْ غَرَّهُمْ حِلْمُ الاِلهِ لاَِنَّهُ *** حَلیمٌ کَریمٌ لَمْ یَکُنْ قَطُّ یَعْجَلُ»
(اى خاندان احمد! سلام خدابر شما باد! من چنین می بینم که امروز از میان شما کوچ خواهم کرد!
هر ملعون ستمگر منافقى را می بینم که آشکارا آهنگ نابودى ما کرده و سپس عمل می کند!
اى واى بر آنان! که به محمّد(صلى اللهعلیه وآله) و پروردگارشان ـ که هر چه اراده کند درباره مردم انجام می دهد ـ کفر ورزیده اند!
شکیبایى خداوند آنان را مغرور ساخته، چرا که خداوند حلیم و کریمی است که شتاب نمی کند) (ولى سرانجام از آنها انتقام سختى می گیرد). (2)
این اشعار از یک سو، اندرز و نصیحت و پیامی است به تمام انسانها که در هر عصر و هر زمان زندگى می کنند.
به آنها می گوید: تن به ذلّت ندهید، زندگى این زندگى دنیا نیست، سراى جاویدان و دار بقاء الله، جایگاه اصلى ماست.
حیف از این بدن که در بستر بیمارى بمیرد! چه زیباست که سرانجام در راه خدابه خون آغشته گردد و در صف شهیدان جاى گیرد!
و از سوى دیگر، نشان می دهد که امام(علیه السلام) با افتخار به استقبال شهادت می رود، و از هیچ چیز نمی هراسد. بر چهره مرگ، مرگى که در راه خداست، مرگى که الهامبخش بندگانِ دربند، در طول تاریخ خواهد بود، لبخند می زند، و از میدان کربلا به همه جبّاران پیغام می فرستد که از قدرت دو روزهخود مغرور نشوید، بدبختى و رسوایى در انتظار شماست! (3)
پی نوشت:
(1). بحارالانوار، ج 45، ص 49 و مقتل الحسین خوارزمی، ج 2، ص 33 (با مختصر تفاوت).
(2). ینابیع الموده، ج 3، ص 81.
(3). گرد آوری از کتاب: عاشورا ریشه ها، انگیزه ها، رویدادها، پیامدها، سعید داودی و مهدی رستم نژاد،(زیر نظر آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازى)، امام على بن ابى طالب علیه السلام، قم، 1388 ه. ش، ص 518.