آیا در مورد پل صراط، آیاتى وجود دارد؟ لطفاً توضیح دهید.
در روایات معصومین(ع) به طور صریح و در آیات قرآن کریم به طور اشاره، مطالبى درباره «صراط» بیان شده؛ یعنى پلى که بر روى دوزخ کشیده شده و همگان باید از آن عبور کنند و هم چنین اشاراتى به «مرصاد» که گاه به معناى صراط و گاه به معناى گذرگاه مخصوص از همان صراط تفسیر شده است.[14]
افراد آلوده، مجرم، ظالم و تبهکار، هرگز قدرت عبور از این پل و گذرگاه را ندارند و به زودى در دوزخ سقوط خواهند کرد.
برخى آیاتى که در این زمینه نازل شده عبارت است از:
1. (واِن مِنکُم اِلاّ وارِدُها کانَ عَلى رَبِّکَ حَتمـًا مَقضیـّا * ثُمَّ نُنَجّى الَّذینَ اتَّقَوا ونَذَرُ الظّــلِمینَ فیها جِثیـّا)[15]؛ همه شما [بدون استثنا] وارد جهنم می شوید! این امرى حتمی و فرمانى قطعى از پروردگارتان است! سپس آنها را که تقوا پیشه کردند از آن رهایى می بخشیم و ظالمان را در حالى که[ از ضعف و ذلت] به زانو درآمده اند در آن رها می سازیم.
عده اى از مفسران، عقیده دارند که لفظ «ورود» در آیات مختلف قرآن کریم، هم به معناى حضور و نزدیکى و هم به معناى دخول به کار رفته است؛[16] لذا صحیح است در مورد آیه فوق بگوییم: همه انسان ها به نزدیک جهنم می آیند و این همان چیزى است که از آن به «صراط» تفسیر شده است؛ یعنى پلى که بر روى دوزخ است که همه باید از آن عبور کنند؛ مجرمان در همان جا می مانند و سقوط می کنند و مؤمنان به سرعت از آن می گذرند و داخل بهشت می شوند.
2. (إِنَّ رَبَّکَ لَبِالْمِرْصَادِ)[17]؛ مسلماً پروردگار تو در کمین گاه است.
بعضى از مفسران گفته اند: «مرصاد» به این معناست که خداوند در کمین گردن کشان در این دنیاست و به موقع، آنها را در هم می کوبد؛ در این صورت، آیه فوق به مسئله «صراط» اشاره اى ندارد.[18]
ولى در حدیثى از امام صادق(ع) آمده است: «مرصاد»، پلى بر صراط است؛ کسى که حق مظلومی بر گردن او باشد، از آن نخواهد گذشت![19] از روایت یاد شده استفاده می شود که آیه مزبور، به قیامت و پل صراط ناظر است.
3. (اهْدِنَا الصِّرَ طَ الْمُسْتَقِیمَ)[20]؛ ما را به راه راست هدایت فرما.
در روایات آمده است صراط مستقیم دوتاست؛ یکى در دنیا و دیگرى در آخرت. امّا صراط دنیا عبارت است از عدول نکردن از حق و تمایل نداشتن به باطل و صراط آخرت همان پلى است که مؤمنان را به بهشت رهنمون می شود.[21]
از آیات و روایات اسلامی استفاده می شود، که «صراط» پلى بر دوزخ در مسیر بهشت است که نیکان وبدان بر آن وارد می شوند؛ نیکان به سرعت از آن می گذرند و به نعمت هاى بى پایان حق می رسند و بدکاران از پل سقوط کرده، سرازیر دوزخ می شوند! حتى از پاره اى روایات استفاده می شود که سرعت عبور مردم از آن به میزان ایمان، اخلاص و اعمال صالح آنها بستگى دارد.[22]
در برخى از روایات، عبور از این راه، پرخطر و مشکل شمرده شده است. رسول اکرم(ص) فرموده است: بر دوزخ پلى است، باریک تر از مو و تیزتر از شمشیر![23]، بدون شک، ارتباط با پیغمبر اکرم(ص) و خاندان رسول الله(ص) می تواند عبور از این جاده مخوف را آسان سازد.
در حدیثى از پیامبراکرم(ص) می خوانیم: در قیامت، هنگامی که صراط، روى جهنم قرار داده شود، تنها کسانى از آن عبور می کنند که اجازه اى داشته باشند و آن اجازه، ولایت على بن ابى طالب(ع) باشد.[24]
قهراً، ایمان به چنین صراطى در بعد تربیتى، نقش بسیار مؤثرى دارد؛ گذرگاه مخوف، لغزنده، خطرناک، باریک تر از مو، تیزتر از شمشیر، گذرگاهى که مواقف و ایستگاه هاى متعددى دارد و در هر موقف از چیزى سؤال می کنند، در یک جا از نماز، جاى دیگرى از امانت و صله رحم، جایى از عدالت و مانند آن، گذرگاهى که اجازه عبور از آن بدون ولایت پیامبر اکرم(ص) و امیر مؤمنان على(ع) و تخلّق به اخلاق آنها امکان پذیر نیست و بالاخره گذرگاهى که هر کس به مقدار نور ایمان و عمل صالحش توانایى عبور از آن را دارد و اگر کسى نتواند به سلامت از آن بگذرد، سقوطش در دوزخ حتمی است و هرگز به کانون نعمت هاى معنوى و مادى پروردگار، یعنى بهشت راه نخواهد یافت؛ توجه به این معانى و ایمان به آن، بدون شک بازتاب گسترده اى در اعمال انسان و تربیت او خواهد داشت.[25]
—————
[14] کلینى، کافى، ج 2، ص 333، و ج 8، ص 312.
[15] مریم، آیه 71 و 72.
[16] شیخ طوسى، تبیان، ج 7، ص 142؛ طبرسى، مجمع البیان، ج 3، ص 525.
[17] فجر، آیه 14.
[18] علامه طباطبایى، المیزان، ج 20، ص 282.
[19] بحارالأنوار، ج 4، ص 458.
[20] حمد، آیه 6.
[21] بحارالأنوار، ج 8، ص 69.
[22] شیخ صدوق(رحمه الله)، امالى، مجلس 33.
[23] محمدى رى شهرى، میزان الحکمه، ج 5، ص 348.
[24] بحارالأنوار، ج 8، ص 68، ح 11.
[25] ر.ک: ناصر مکارم شیرازى و همکاران، پیام قرآن، ج 2، ص 183 ـ 194؛ ناصر مکارم شیرازى، یکصد و هشتاد پرسش و پاسخ، ص 379 ـ 381.