آیا درباره فشار قبر و عذاب آن در قرآن کریم مطلبى بیان شده است؟
با دقت در آیات و روایاتِ مربوط به عالم برزخ و عذاب قبر، روشن می شود که مراد از «قبر»، آن گودال کوچکى نیست که انسان را در آن دفن می کنند، بلکه مقصود، همان جهانى است که انسان، پس از مرگ و پیش از برپا شدن قیامت در آن زندگى می کند و چون قرار گرفتن در قبر، ملازم و یا سرآغازى براى ورود به آن جهان می باشد، واژه «قبر» در مورد آن به کار رفته است.[48]
طبق روایتى، از حضرت امام صادق(ع) سؤال کردند: اگر کسى [چندین روز] به دار آویخته شده باشد، فشار قبر درباره او چگونه است؟ امام فرمودند: به هوایى که بر او احاطه دارد، دستور داده می شود که از هر طرف بر او فشار وارد کند.[49]
بر اساس روایات زیادى که در این زمینه وارد شده است، فشار قبر از مسلّمات است و تردیدى در آن نیست، گرچه حقیقت آن براى ما روشن نیست، ولى دورنماى آن این است که وقتى جنازه انسان را در قبر می گذارند، او خود را در تنگناى تاریک و وحشت آور قبر می نگرد و در فشار و زحمت بسیار سختى قرار می گیرد.[50]
از روایات استفاده می شود که روح، بعد از جدا شدن از این بدن، به بدن هاى لطیفى شبیه به بدن دنیوى که در اصطلاح به آن «بدن مثالى» می گویند، تعلق می گیرد و سؤال و فشار قبر نیز مربوط به روح و آن بدن مثالى است.[51]
فشار قبر براى همه یکسان نیست؛ بلکه برخى انسان ها اصلا فشار قبر ندارند؛ چنان که در برخى روایات آمده است: مؤمنانى که بعضى از اعمال خیر، مانند: نماز شب، مداومت بر بعضى از سوره هاى قرآن یا بعضى از ذکرها و … داشته باشند، از فشار قبر در امانند[52]؛ در بعضى افراد، فشار قبر شدید است و کیفر اعمالشان محسوب می شود و براى گروهى دیگر خفیف تر و به منزله کفاره گناهان و جبران کوتاهى هاست.
—————
[48] جعفر سبحانى، معادشناسى در پرتو کتاب، سنت و عقل، ترجمه على شیروانى، ص 86.
[49] ر.ک: بحارالأنوار، ج 6، ص 266.
[50] حبیب الله طاهرى، سیرى در جهان پس از مرگ، ص 288.
[51] ر.ک: جعفر سبحانى، منشور جاوید، ج 9، ص 238 ـ 239.
[52] ر.ک: شیخ عباس قمی، سفینه البحار، واژه «قبر»؛ ناصر مکارم شیرازى و همکاران، پیام قرآن، ج 5، ص 468 ـ 470.