آیا توبه جبران نمازهای نخوانده پیشین را می کند؟

اگر کسی تا هنگام ازدواج نماز نخواند و پس از آن نماز خواندن را شروع کند، آیا میتواند گذشته را با توبه جبران کند؟

* توبه با یک جرقه آغاز میشود، جرقهای که در آغاز تنها یک نقطه نورانی و کوچک در قلب است، امّا به تدریج تمامِ آسمانِ تیره و تاریک قلب را فرا میگیرد. این نقطه نورانیِ سفید، انسان را از گذشته تاریک به آینده روشن میبرد. نسبت به گذشته تاریک و سیاه، احساس تلخی، پشیمانی و ندامت میکند و آسمانِ ابر گرفته قلب برای آیندهای روشن آماده بارش رحمت الهی میشود. قرآن، این کتاب نوید بخشِ رحمت، به همه مؤمنان فرمانِ توبه میدهد. در سوره تحریم، آیه 8 میفرماید: (یأیها الذین ءَامنوا توبوا إلی الله توبهً نصوحاً عَسی رَبُّکم أَن یکفّر عنکم سیئاتکُم و یدخِلَکُم جَنّــت تجری مِن تحتها الأَنهـر)؛ ای کسانیکه ایمانآوردهاید! با اخلاصِ کامل توبه کنید، باشد که پروردگار از گناهان شما در گذرد و به باغهایی واردتان کند که در آن جویبارهایی جاری است.
حقیقت توبه همان حالت ندامت و پشیمانی از معصیت و تصمیم بر ترک بازگشت به گناه در آینده است (1). همانطور که میدانید، پشیمانی کار دل است، امّا اگر حقیقی و خالص باشد، آثاری را در رفتار ظاهری انسان نیز بر جای میگذارد.
روزی حضرت علی(علیه السلام) مردی را دید که بدون توجّه به شرایط توبه فقط با زبان میگفت: «استغفر الله»(2). حضرت به او فرمود: میدانی استغفار چیست؟ آنگاه شرایط استغفار را برای او توضیح داد و فرمود:
اوّل: باید از کارهای ناشایست گذشتهات پشیمان باشی؛
دوم: آنکه تصمیم بگیری دیگر سراغ کارهای زشت قبلی نروی؛
سوم: اگر حقّی از بندگان خدا برعهده توست (قرضی گرفتهای و پس ندادهای یا به زور چیزی را از مردم گرفتهای و یا…) ادا کنی؛
چهارم: اگر حقی از خدا بر عهده توست (مثلا نمازهایی از تو قضا شده و نخواندهای) آنها را ادا کنی و… .
آنگاه پس از این مراحل با زبان بگویی: «استغفرالله»
بعد از توضیح معنا و شرایط توبه، روشن میشود که جبران گذشته در مورد نمازهای خوانده نشده، به این است که ما علاوه بر پشیمانی دل، نمازهای قضا شده رابه جا بیاوریم.
—————————————————————-
1. علامه حلی، کشفالمراد، ص444.
2. صبحی صالح، نهجالبلاغه، ص549، کلمه417.