آداب تبلیغ دین

اخلاص در تبلیغ
امر به معروف و نهی از منکر اعلی الفرایض است. اکمل الفرایض است. افضل الفرایض است. و بهما قوام الفرایض.
سفر مبلغ انجام رسالت الهی است. و از کسی که به قصد حج می رود مأجورتر است. در این سفر باید، قصد خالص و هدف تنها خداوند باشد. باید در دیدگاه مبلغان، انجام وظیفه و تبلیغ «ماانزل الله» اصل و مهم و ثمرات مادی تبلیغ فرع و حاشیه باشد.
قربهً الی الله برود. هدفش الله باشد. درد دین داشته باشد. دلش برای دین بسوزد، برای اسلام بسوزد که از هر طرف هزارها دشمن به آن حمله کرده «بدأالاسلام غریبا و سیعودُ غریبا»1.
دل سوزی در تبلیغ
«فلعلّک باخعٌ نفسک علی آثارهم ان لم یؤمنوا بهذاالحدیث اسفا.»2 پیامبر آن چنان برای هدایت و اصلاح آنان دل سوزی می فرمودند و تأکید و اصرار داشتند،کأنَّهُ می خواستند خودشان را هلاک کنند که چرا این ها هدایت نمی شوند.
روحانیان نیز مبلغینی هستند که می خواهند مانند رسول اللّه انجام وظیفه کنند، پس باید درباره هدایت دیگران همین قدر حساس باشند.
شکرگزاری برای توفیق
«تخلَّقوا باخلاق اللّه»3 روحانی اگر در تبلیغ موفق شد و توانست که تأثیرگذاری کند، خداوند را سپاس گوید، سپاسگزاری و شکر برای توفیقات، از اخلاق نبی اکرم صلی الله علیه و آله است.
یکی از تقصیرهای ما قصور در شکر است.
فکیف اشکرک الهی والشکر لک یحتاج الی شکر و کلّ ما قلت لک الحمد وجب لی أن أقول لذلک لک الحمد فماندری ما نشکر أجمیل ماتنشر ام قبیح ما تستر ام عظیم ما ابلیت و اولیت ام کثیر ما منه نجیّت و عافیت.»
خدایا مرا تعظیم فرمودی و به حوزه علمیه وارد کردی و در زیِّ شریف روحانیان درآوردی و به افتخار تبلیغ دینت مشرف فرمودی.
«الهی هب لی کمال الإنقطاع الیک وانر ابصار قلوبنا بضیاء نظرها الیک حتی تخرق ابصارالقلوب حجب النور»4.
خدایا توفیقم ده که حجاب های نور را هم پاره کنم، قبل از حجاب نور، حجاب ظلمت است. حجاب ظلمت چیست؟ گناهان زیاد است که حاجب می شود بین بنده و بین اراده الله. در حوزه ها «بحمدالله» حجاب ظلمت کم است. امّا حجاب نور داریم، حلال ها حجاب است. هوای نفس حلال، حجاب است. حب خوردن و پوشیدن، تمتعات و زینت های دنیا و خانه و امکانات رفاهی، این ها حجاب است، از خداوند بخواهیم اگر از پاره ای امکانات محروم ماندیم، دنیا برایمان تنگ نشود.
آشنایی با مسایل فکری و فرهنگی
مبلغ و روحانی بادید در تبلیغ، مطالب علمی و پاسخ های کامل به سؤالات و مسایل روز را در اختیار داشته باید باشد و با ادلّه کامل و مقنع پاسخ گوید.
تواضع شرط توفیق
در روایت هست: «ثلاثه تورث المحبّه، الدّین و التواضع والبذل»5 اگر دین مبلغ قوی و محکم باشد همه، او را دوست خواهند داشت. «انّ الذین آمنوا و عملواالصالحات سیجعل لهم الرحمن وُدّا6»
روحانی و مبلغ باید متواضع باشد، فروتن باشد، هیچ وقت، خودش را حساب نکند، با مردم متواضعانه رفتار کند.
در جلسات و منبرها، بخشی از وقت را باید به بیان احکام شرعی و فقهی اختصاص داد.
قطع طمع از مردم یکی از جهات خوب است. مبلغ نباید طمعی در مردم داشته باشد، طمعش به خدا باشد و از او بخواهد. روایتی از امام صادق علیه السلام نقل است که می فرمایند:
ثلاثه هنّ فخرالمؤمن و زیَّنهُ فی الدنیا والآخره؛ الصلاه فی آخراللیل و یأسه ممافی ایدی الناس و ولایه الامام من آل محمد صلی الله علیه و آله 7.
تقویت مبانی دینی و حب ولایت
یکی از وظایف روحانی، این است که بین مردم و اهل بیت علیهم السلام رابطه ایجاد کند.
حضرت امام حسن عسگری علیه السلام در تفسیری که به ایشان منسوب است می فرمایند:
«رحمه الله امراءً اخذ بأیدی ایتامنا و اوصلهم الینا».
خدای رحمت کند آن بنده ای را که دست یتیمان ما را بگیرد و به ما برساند، آقا یتیمان شما چه کسانی هستند؟ شیعیانی که مسایل دینی را نمی دانند. آن هایی که آشنا به معارف نیستند، آن هایی که آگاهی شان به اصول و فروع دین کم است. و خوشا به حال آن مبلّغ و واعظی که مردم را به اهل بیت علیهم السلام نزدیک کند و خود نیز به اهل بیت علیهم السلام نزدیک باشد و با آنان رابطه داشته باشد.
تبیین مسایل مهم سیاسی
گرچه کمبود اساسی در زمینه مسایل دینی است امّا در عین حال آگاهی دادن در امور اجتماعی و سیاسی نیز لازم و ضروری است. آشنایی و تبیین قانون اساسی به ویژه اصول مهم و اساسی آن لازم است.
استکبار با اصل صد و پنجم قانون اساسی در ستیز و مخالفت است، برای این که حکومت اسلامی و شرعیّت نظام و شرعیّت قانون اساسی و شرعیّت نظام اداری کشور، وابسته به وجود رهبر است. مبلغان با منطق به مردم بگویند و بفهمانند، آن هایی که می گویند؛ دیانت از سیاست جدا است چه می گویند؟ اسلام منهای روحانیّت یعنی چه؟ یعنی بیمارستان منهای دکتر، اگر دکترها را از بیمارستان بیرون ببرند، می شود بیمارستان منهای دکتر، در چنین وضعی این دیگر بیمارستان نیست، می شود غسالخانه، اسلام منهای روحانیّت معنایش این است.
خدا به محمد صلی الله علیه و آله و اهل بیتش علیهم السلام دل های ما را به نور علم و ایمان منوّر بفرماید
پاورقیها:
1. بحارالانوار، ج25 ص 136.
2. کهف (18): 6.
3. بحارالانوار، 61، ص129.
4. مفاتیح الجنان، مناجات شعبانیه.
5. بحارالانوار، ج 74، ص 229.
6. مریم(19): 96.
7. بحارالانوار، ج75، ص 107.

علی مشکینی