چرا بیشتر آیات قرآن موزون است؟
قرآن، سراسر آهنگین است و جاذبه دارد، ولی مطابق اوزان شعری نیست و شعری در آن یافت نمی شود و بر آیاتی مانند: (وَ کُلُّ شَیء فَعَلُوهُ فِی الزُّبُرِ)300 شعر صادق نیست؛ چرا که تنها یک مصراع از اوزان شعری را دارد و اهل فن، به یک مصراع، شعر اطلاق نمی کنند؛ گذشته از این، اگر به فرض در تمام قرآن چند آیه ای نیز یافت شود که با اوزان شعری مطابق باشد، (که یافت نمی شود) باز نمی توان گفت: قرآن کتاب شعر است؛ مانند این که اگر کسی کتابی بنویسد و در آن چند بیت شعر بیاورد، هیچ کس آن را کتاب شعر نمی نامد؛ البته اگر سبک بیان قرآن، برطبق شعر هم می بود، باز هم معجزه به حساب می آمد؛ چرا که وجوه اعجاز، منحصر در شیوه بیان و فصاحت و بلاغت نیست؛ بلکه شامل اعجاز از بعد مسائل: غیبی، علمی، اخلاقی، قانون گذاری و … نیز هست.
گفتنی است آیاتی هم چون: (و النّزِعتِ غَرْقاً * و النّشِطتِ نَشْطاً * و السّبِحتِ سَبْحاً * فَالسّبِقتِ سَبْقاً)301 شعر نیست؛ بلکه از نوع سجع کوتاه است؛ البته همه قرآن مسجع نیست؛ بلکه فقط جایی از سجع پیروی کرده که مانند سجع متداول که تکلف بار است، تکلفی دربرنداشته باشد؛ لذا می بینیم که گاهی چند آیه مسجع است و گاه سجع را رها کرده و باز به سجع با فاصله جدیدی (در بعضی موارد) باز می گردد302.
—————
300. قمر، آیه 52.
301. نازعات، آیه 1 ـ 4.
302. فاصله، به معنای حرف آخر است؛ مانند قافیه. در این زمینه ر.ک: محمدهادی معرفت، تناسب آیات.