وجوه تناسب آیات قرآن را بیان کنید.
تناسب موجود در بین آیات قرآن کریم از جهات مختلفی قابل بررسی است که به آن اشاره می کنیم:
1. گاهی تناسب در مورد آیاتی است که با هم در یک زمان، به مناسبت واحد و برای هدف واحدی نازل شده اند؛ زیرا مجموعه ای از آیات که برای یک موضوع نازل شده اند، باید بینشان قدر مشترکی باشد تا مجموعاً یک کلام به شمار آید وگرنه سخن از زمره کلامی که دارای هدف واحد باشد، خارج می شود و لازم می آید که حکیم مطلق در بین امور بی ربط و بی مناسبت جمع نموده باشد و این محال است.
2. تناسب و ارتباط بین آیات یک سوره که هدف اصلی سوره را تشکیل می دهد.
3. گاهی تناسب و ارتباط بین سیاق آیات و فواصل آنها مطرح می شود. این تناسب، امری ذاتی است (تناسب لفظی و معنوی) که بلاغت و فصاحت قرآن را فزونی می بخشد و به آن رونق و زیبایی و حسن ویژه ای می دهد.
4. تناسب بین آیات پایانی یک سوره و آیات آغازین سوره بعدی. کسانی این نوع تناسب را مطرح کرده اند که به عقیده آنها قرآن در زمان پیامبراسلام(ص) و به صورت کنونی تدوین و جمع آوری شده است؛ عده دیگری از مفسران معتقدند: قرآن پس از رحلت پیامبراکرم(ص) جمع آوری شده است. به عقیده این گروه، سوره های قرآن در زمان حیات پیامبر(ص) در نوشت افزارهایی مکتوب شد و پس از رحلت آن بزرگوار در یک جا (بین الدفتین) جمع شد. بنابراین اگر کسی بپذیرد که ترتیب سوره های قرآن به نظر صحابه بوده، به بند چهارم ملتزم نخواهد بود299.
—————
299. ر.ک: محمد هادی معرفت، تناسب آیات، ص 17 ـ 19.