آیا اختلاف قرائت ها می تواند دلیلى بر تحریف قرآن به شمار آید؟
خیر؛ اختلاف قرائت ها نه از دیدگاه شیعیان و نه از دیدگاه اهل سنت، موجب تحریف قرآن نیست.
خبرهاى واحد که قرائت هاى مختلف را گزارش می کنند، دلیل بر تحریف نیستند، زیرا قرآن و قرائت هاى یاد شده دو حقیقت متمایزند؛ به عبارت دیگر، حقیقت قرآن سواى قرائت ها است و قرائت ها نمی تواند در نصّ قرآنى تأثیرگذار باشد.
توضیح: قرآن کریم که سخن خداوند و آخرین کتاب آسمانى است، از صدر اسلام تا کنون مورد اهتمام جدى مسلمانان بوده است. پیامبر گرامی اسلام(ص) نسبت به قرائت، حفظ و جمع آورى آن، سفارش هاى اکید داشته، مسلمانان آن را محور و اساس دین خود تلقى کرده و قرائت آن را از وظایف روزمرّه دینى خود می دانستند. متن قرآن در طول تاریخ اسلام، سینه به سینه و دست به دست، از نسلى به نسل بعد منتقل می شده و به این دلیل، همواره قاریان و حافظان فراوانى از صدر اسلام تا کنون، در بین مسلمانان وجود داشته، از ارج و منزلت والایى برخوردار بوده اند. از امور یاد شده و بررسى مصاحف بر جاى مانده از گذشته هاى دور، به این نتیجه می رسیم که قرآن با همان الفاظ و قرائت رسول خدا(ص) در طول تاریخ رواج داشته است و عواملى از قبیل ابتدایى بودن خط در زمان کتابت قرآن و خالى بودن از نقطه و اعراب و اختلاف لهجه هاى قبایل عرب و احیاناً اجتهادهاى شخصى و مسائل دیگر، خللى در قرائت رایج ایجاد نکرده وتنهابرخى قرائت هاى شخصى و نادر اشتباهاتى به وجود آورده که مورد اعتناى جامعه اسلامی نبوده است. عثمان هم براى عدم رواج این قرائت هاى شاذ و داراى اشتباه و حفظ قرائت رایج، پس از مشورت با امیرالمؤمنین(ع) به جمع آورى مصاحف و تکثیر نسخه واحد مورد پذیرش مسلمانان، اقدام کرد و همین پذیرش عمومی، خود دلیلى بر هماهنگى نسخه تکثیر شده با قرائت رایج مردم بود. مطابقت قرآن موجود که سینه به سینه از سوى انبوهى از جمعیت مسلمانان نقل شده و فوق تواتر است، نیز از آن جهت است که قرائت عاصم با قرائت مشهور ثبت شده در قرآنِ موجود، موافق بوده است؛ نه این که قرآن موجود طبق قرائت عاصم نوشته شده باشد.
در نتیجه در موارد اختلاف قرائت، قرائت صحیح تنها همین قرائت کنونى است که با اعراب و حروف فعلى قرآن کریم موافق است227.
—————
227. ر.ک: محمد هادى معرفت، مصونیت قرآن از تحریف، ترجمه محمد شهرابى، ص 215 ـ 217؛ محمد هادى معرفت، التمهید فى علوم القرآن، ج 2، ص 79؛ فتح اللّه محمدى، سلامه القرآن من التحریف، ج 1، ص 72؛ محمد جواد بلاغى، الاء الرحمن فى تفسیر القرآن، ج1، ص 29؛ سید عبدالحسین طیب، اطیب البیان، ج 1، ص 31 ـ 32؛ على اکبر بابایى، روش شناسى تفسیر قرآن، ص 74 ـ 75.